Qədim Misirdə XIX sülalənin üçüncü fironu olan II Ramses 66 il hakimiyyət sürüb və 90 yaşında vəfat edib. Misirlilər tərəfindən Böyük Ramses olaraq da bilinən II Ramses, Misirin ən güclü fironu olaraq qəbul edilir.
Bəs II Ramsesə verilmiş pasport məsələsi necə, reallıqdır, yoxsa uydurulmuş bir hekayədir?
Qeyd edək ki, hər şey sosial mediada tirajlanan bir paylaşımdan sonra başladı. Məlumatı araşdırarkən “Heritage Daily” adlı internet portalında yer alan “The passport of Ramesses II” başlıqlı məqalə qarşımıza çıxır və orada qeyd olunur ki, bu görüntü şərti olaraq bir dizayner tərəfindən yaradılıb. Bundan başqa, Ramses adına hazırlanmış əsl pasportun ictimaiyyətə açıq görüntüsünün olmadığı da bildirilir. Bizim qarşımıza çıxan görüntüdə isə məlumatların sonradan, dizayn proqramları vasitəsilə daxil edildiyi də bəlli olur.
Belə ki, qırmızı çərçivə içərisinə alınan qisimlərdə olan yazıların daha parlaq və aydın olduğu görünərkən, mavi çərçivədə olan yazıların solğun və daha az aydın olduğu hiss olunacaq dərəcədə bilinir. Həmçinin bu iki çərçivə içərisində olan yazılarda şrift fərqliliyinin olması açıq-aydın nəzərə çarpır. Ramsesin görüntüsünün misirli birinə aid pasport ilə birləşdirildiyi, məlumatların sonradan əlavə olunduğu hiss olunur.
Məsələ isə belədir.
1975-ci ildə II Ramsesin qalıqlarını tədqiq edən fransız həkim Maurice Bucaille, mumiyanın göbələk tərəfindən təhdid edildiyini və tam çürümənin qarşısını almaq üçün təcili müalicəyə ehtiyac olduğunu söyləyir. Fransa qanunları ölkəyə giriş üçün pasport tələb etdiyini diktə edirdi. Yerli qanunlara riayət etmək üçün Misir hökuməti firona pasport verir.
“The New York Times” 27 sentyabr 1976-cı ildə yazırdı ki, “Mumiyanı Universitetlər üzrə Dövlət Katibi Alice Saunter-Seite və ordu dəstəsi qarşıladı. 66 il Misiri idarə edən II Ramsesə Le Burje hava limanında xüsusi ehtiram göstərildi.”
Daha sonra o, Paris Cinayətlərin Müəyyənləşdirilməsi Laboratoriyasının baş kriminalist alimi, professor Pierre-Fernand Ceccaldi tərəfindən yoxlanılmaq üçün Paris Etnologiya Muzeyinə aparılır.
Müayinə zamanı Cecaldi qeyd edirdi: “Heyrətləndirici şəkildə qorunan saçlar göstərir ki, II Ramses zəncəfil saçlı (“cymnotriche leucoderma”) idi”, yəni o, dalğalı zəncəfil saçlı, açıq dərili bir insan olub”.
Həmçinin “qədim Misirdə qırmızı saçlı insanlar Osirisin qatili Set tanrısı ilə əlaqələndirilirdi və II Ramsesin atası I Setinin adı “Setin davamçısı” mənasını verir. Haşiyədən kənara çıxaraq onu da qeyd edək ki, 2007-ci ildə fironun saçının kiçik hissələrinin 1976-cı ildə konservasiya işləri zamanı oğurlandığı aşkar edilib. Jean-Michel Diebolt adlı bir fransız saçları mumiyanı təhlil edən qrupun tədqiqatçısı olan mərhum atasından “miras qaldığını” söyləyirdi. O, saçları onlayn auksion vasitəsilə 2000 avroya (1360 funt sterlinq) satmağa cəhd edərkən səlahiyyətli şəxslər tərəfindən həbs olunmuşdu.
Ancaq məsələni araşdıran AFP o zamankı xəbərlərində Ramsesə pasport verilməsi barədə məlumatın olmadığını qeyd edir. 1976-cı ildə Ramsesin Parisə göndərilməsini xəbər verən “The New York Times”da da pasport məsələsindən bəhs edilmədiyi bəlli olur.
Fransada Tuluza Universitetində ictimai hüquq sahəsində çalışan Mathieu Touzeil-Divina‘ya görə də fransız qanunlarında ölü insanlar üçün belə bir hüquqi məcburiyyət yoxdur. Divina pasport kəlməsinin yalnış yorumlandığını, lakin müxtəlif sənədlər hazırlanmasının mümkün ola biləcəyini də vurğulayırdı.
Göründüyü kimi, II Ramses adına guya verilmiş pasport məsələsinin doğru olub-olmadığı mübahisəlidir. Günümüzdə texnologiyanın imkanlarından istifadə etməklə müxtəlif görüntülərin hazırlana biləcəyi artıq heç kimə sirr deyil.