Adəm və Həvva, həmçinin Eden bağı haqqında hekayələri güman ki, hər biriniz eşitmisiniz. Onun haqqında «Yaradılış» kitabının birinci fəslinin iyirmi altıncı ayəsindən üçüncü fəslinin iyirmi dördüncü ayəsinə qədər olan hissəsində təsvir olunub.
Yehova insanı torpaqdan yaradıb adını Adəm qoydu və onu Eden adlanan ərazidəki bağda yerləşdirdi. Bu bağı Allah salmışdı. Bağ yaxşı suvarılırdı və orada çoxlu gözəl meyvə ağacları var idi. Bağın ortasında isə Allah «xeyirlə şəri bilmə ağacını bitirdi». O, insanlara həmin ağacın meyvəsindən yeməyi qadağan edərək xəbərdarlıq etdi ki, itaətsizlik ölümlə nəticələnəcək. Müəyyən vaxtdan sonra Yehova Adəm üçün həyat yoldaşı Həvvanı yaratdı; Allah onu Adəmin qabırğasından yaratdı. Sonra onlara bağa qulluq etməyi, eləcə də, törəyib çoxalmağı və yer üzünü bürüyüb ona sahib olmağı tapşırdı.
Həvva tək olanda ilan onunla danışdı və Allahın onu aldatdığını, yəni ondan yaxşı bir şeyi (onu Allah kimi edəcək bir şeyi) gizlətdiyini deyərək qadağan olunmuş ağacın meyvəsindən yeməyə təhrik etdi. Həvva bu təsirə uyub ağacın meyvəsindən yedi. Sonra da Adəm Allaha itaətsizlikdə ona qoşuldu. Bunun qarşılığında Yehova Adəmə, Həvvaya və ilana hökm kəsdi. Sonra insanlar cənnət bağından qovuldular və girişə mələklər qoyuldu ki, onlar bu bağa girə bilməsinlər.
Burada haqqında danışılan cənnət bağı – Eden bağı reallıqda mövcud olubmu? Olubsa indi dünyanın hansı guşəsində yerləşir? Bütün bu suallara qədim dövrlərdən bəri insan oğlunun beynini qurcalamaqdadır.
Əsrlər boyunca ilahiyyatçılar Allahın yaratdığı bağın haradasa mövcud olduğunu təsəvvür etmişlər. Lakin kilsə yer üzündə heç nəyin mükəmməl ola bilməyəcəyini iddia edən Platon və Aristotel kimi yunan filosoflarının təsiri altında olmuşdur. Bu filosofların fikrincə, yalnız göylər nöqsansız və mükəmməl ola bilərdi. Buna görə də ilahiyyatçılar belə qənaətə gəldilər ki, Cənnət səmaya daha yaxın olmalıdır. Bəziləri deyirdi ki, bu bağ korlanmış planetin təsiri olmayan yerdə — uca bir dağın zirvəsində yerləşir; başqalarının sözlərinə görə, bu bağ Şimal və ya Cənub qütbündə olub; digərləri isə, onun Ayda və ya ona yaxın bir yerdə yerləşdiyini söyləyirdilər. Buna görə də təəccüblü deyil ki, Eden bağının mövcudluğu çoxlarına nağıl kimi görünür. Bu gün bəzi alimlər Eden bağının heç vaxt mövcud olmadığını iddia edərək onun coğrafi məkanı haqqındakı məlumatı mənasız hesab edirlər.
Lakin Müqəddəs Kitabda bu bağ bu cür təsvir edilmir. Yaradılış 2:8—14 ayələrindən bu yerin bəzi səciyyəvi xüsusiyyətləri haqda öyrənmək olar. Bu bağ Eden adlanan ərazinin şərqində yerləşirdi. Bağın suvarılması üçün Edendən dörd qola ayrılan bir çay axırdı. Kitabda bu dörd çayın hər birinin adı çəkilir və hansı məcrada axdıqları barədə qısa məlumat verilir. Uzun müddətdir ki, bu təfərrüatlar alimləri narahat edir. Onlardan çoxları həmin qədim ərazinin indiki dövrdə harada yerləşdiyini tapmaq üçün Müqəddəs Kitabın bu parçasını araşdırırlar. Bununla belə, onlar bir-birinə zidd saysız-hesabsız fikirlər irəli sürürlər.
Gəlin bir şeyi nəzərdən keçirək: Eden bağındakı hadisələr təxminən 6000 il əvvəl baş verib. Çox ehtimal ki, bu hadisələr Musa tərəfindən qələmə alınıb; bu zaman o, şifahi məlumatlardan, yaxud mövcud olan sənədlərdən istifadə edib. Lakin Musa bu hadisələri onlar baş verdikdən təxminən 2500 il sonra qələmə alıb. O zaman artıq Eden tarixə çevrilmişdi. Ola bilərmi ki, əsrlər ərzində landşaft, məsələn, çayın istiqaməti dəyişilsin? Yerin səthi daima dəyişikliyə uğrayır. Eden bağının yerləşdiyi ərazi tez-tez zəlzələlərə məruz qalır; bir hesablamaya əsasən, dünyanın ən böyük zəlzələlərinin təxminən 17 faizi bu əraziyə düşür. Bu ərazilərdə tez-tez dəyişikliklərin baş verməsi adi haldır. Bundan əlavə, Nuhun zamanında baş vermiş daşqın nəticəsində bu yerlərin relyefinin nə dərəcədə dəyişdiyi bizə məlum deyil.
Lakin əlimizdə yalnız bir neçə fakt var: «Yaradılış» kitabı həmin bağ haqqında, həqiqətən də, mövcud olan bir məkan kimi bəhs edir. Kitabda adı çəkilən dörd çaydan ikisi — Dəclə və Fərat — hələ də axar çaylardır və onlardan bəzilərinin mənbəyi bir-birinə çox yaxındır. Orada hətta həmin çayların axdığı torpaqların adları və həmin ərazidə geniş yayılmış təbii resursların səciyyəvi xüsusiyyətləri haqda xəbər verilir.
Bağı sulamaq üçün Edendən bir çay çıxdı; oradan ayrılıb dörd baş oldu. Birincisinin adı Pişondur ; Qızılın olduğu bütün Havila ölkəsini əhatə edən budur . Və o ölkənin qızılı yaxşıdır; bdellium və oniks daşı var. İkinci çayın adı Gihondur; Bütün Kuş ölkəsini əhatə edən də eynidir. Üçüncü çayın adı Dəclədir ; Aşurun şərqinə doğru gedən odur. Dördüncü çay isə Fəratdır .
Eden bağının lokalizasiyası barədə fərqli versiyalar da mövcuddur. Məsələn, bəziləri onun Hind okeanında yerləşə biləcəyini iddia edir, Hindistanla Şri Lanka arasında 48 kilometrlik mərcan adalarından ibarət olan ensiz xətti – Adəm körpüsünü cənnətlə dünya arasında olan körpü kimi qəbul edir. Sanskritcə bu körpü Ramasetu (Rama körpüsü və ya Nali körpüsü) adlanır.
Deyvid Rohl iddia edirdi ki, Eden, Səhənd vulkanik dağının şimalında olan geniş düzənlikdə və Təbriz yaxınlığında yerləşir. Bəzilərinə görə isə o, Bərəkətli Aypara adlanan regionda yerləşir. Terje Stordalenə görə, Yezekel Kitabı Edeni Livanda yerləşdirir:”….Livan Eden bağının Finikiya mifində (Ez 28,13, III.48-də olduğu kimi) alternativ yerləşdirmədir”, və cənnət, Bağ arasında əlaqələr var.
Edvard Lipinski və Piter Kayl Makkarter Eden bağının ən qədim şumer analoqu olan tanrılar bağının Livan və Anti-Livan silsilələrindəki dağ ziyarətgahına aid olduğunu irəli sürürdülər.
Bəzi dini qruplar bağın yerinin Yaxın Şərqdən kənarda yerləşdiyinə inanırlar. Mormonizmin bəzi erkən liderləri onun Missuri ştatının Cekson qraflığında olduğunu düşünürdülər. XX əsr Panakea Cəmiyyəti onu Bedfordda (İngiltərə), vaiz Elvi E. Kallavey isə Floridada, Bristol şəhəri yaxınlığında Apalaçikola çayı üzərində olduğuna inanırdı. Bəziləri yerin Yerusəlimdə olduğu fikrini irəli sürürdülər. Tse Tsan-tai ” Yaradılış, Eden bağı və Çinlilərin mənşəyi” kitabında Eden bağının müasir Sincanda yerləşdiyini iddia edirdi.
Bəlkə də, onun lokalizasiyası müasir Yəmənin paytaxtı Ədən şəhəri ilə eynilik təşkil edir? Zahiri oxşarlıq olsa da, araşdırma mövzusu ola bilər.
Bütün hallarda Eden bağının Yaxın Şərqdə olması versiyası daha çox inandırıcı gəlir. Bunu bir çox arxeoloji materiallar da sübut edir.
Fars körfəzi ətrafında aparılan son qazıntılar bizlərə maraqlı məlumatlar verir. Təxminən 7500 il əvvəl Ubeyd dövrünə aid qədim yaşayış məskənlərinin qalıqları bölgədə bir zamanlar çiçəklənən sivilizasiyanın mövcud olduğunu göstərir. Qabaqcıl texnologiyalar, uzun məsafəli ticarət şəbəkələri və mürəkkəb gəmiqayırma sübutları əvvəllər inanıldığından daha inkişaf etmiş bir cəmiyyətə işarə edir.
Şumer əfsanələri, xüsusən də, əbədi həyat və bolluqla əlaqəli mifik ölkə olan Dilmun (Telmun) hekayələri ilə daha da birləşir. Müasir Bəhreyn və ətraf hissələrini əhatə etdiyinə inanılan bu əfsanəvi cənnət Bibliya mətnlərində təsvir edilən Eden ilə heyrətamiz paralelləri bölüşür.