Bu gün dünyada təxminən 124 din və etiqadların mövcud olduğu deyilir. 7 milyardlıq dünya əhalisinin təxminən yarısı səmavi dinlərə (iudaizm, xristianlıq və islam) sitayiş edir. Bundan başqa, buddizm və irili-xırdalı digər dinlər və dini cərəyanlar Asiyanın, Afrikanın, Amerika qitəsinin sakinlərinin inanc sistemlərində yer alır.
İndi isə XX əsrdə şəxsi inkişaf təlimi kimi meydana gəlmiş, lakin sonradan din adlandırılan və haqqında bir çox xoşagəlməz faktlar olduğu deyilən bir cərəyan, təriqət haqqında danışacağıq.
“Sayentologiya” (“Scientology”)
Bu söz, ingilis dilindən tərcümədə “elm” mənasını verən “science” sözündən əmələ gəlmiş, insanların beynində bir “elm dini” imici yaratsa da, əslində elmdən çox fantastikaya daxın yaxındır.
“Sayentologiya” (Scientology) 1954-cü ildə amerikan elmi fantastika yazıçısı Lafayet Ronald Hubbard tərəfindən hazırlanmış bir kult ilə əlaqəli təcrübələri özündə birləşdirən inanc hərəkatıdır. Əvvəlcə Hubbardın şəxsi inkişaf üçün hazırladığı bir fəlsəfə olsa da, sonradan dini hərəkata çevrildi.
Hubbard, 1911-ci ildə ABŞ-ın Nebraska əyalətinin Tilden şəhərində anadan olub. Gənc yaşlarında Quam, Yava, Hindistan, Filippin, Çinə səyahət edib, burada qədim mədəniyyətləri araşdırıb. Qızıl dərili bir şaman vasitəsilə Şimali Amerikanın yerliləri ilə əlaqələr yaradıb. 1930-cu ildə riyaziyyat və nüvə fizikası sahəsində təhsil almaq üçün Corc Vaşinqton Universitetinə daxil olub, lakin buradan məzun ola bilməyib.
Hubbard, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı ABŞ hərbi dəniz qüvvələrində xidmət etmiş, daha sonra ordudan uzaqlaşdırılmışdı. Onun “əgər doğrudan da, 1 milyon dollar qazanmaq istəyirsənsə, bunun üçün ən yaxşı yol öz dinini yaratmaqdır” ifadəsi Hubbardın məqsədinin əslində nə olduğunu açıq ortaya qoyur. Daha sonra fantastika janrında yazarlığa başlayan Hubbard, yeni yaratdığı dinin əsaslarını “Dianetik: Ruh sağlığının əsas bilimi” kitabında qələmə almışdır.
Bu dini inanca görə, 75 milyon il əvvəl hökmranlıq edən qalaktika konfederasiyasının lideri Xenu adlı varlıq mübahisə etdiyi milyardlarla canlını Yer kürəsinə göndərərək Havay adaları yaxınlığındakı vulkana atıb. Bu gün insanların çəkdiyi ağrı və iztirabların mənbəyi hələ də yer üzündə olan varlıqların ruhlarıdır. Bu ruhlar ingiliscə “tetan” adlanır. Sayentologiyaya görə, insanlar bu ruhların mənəvi təzyiqindən azad olduqda həqiqi xoşbəxtliyə nail olacaqlar. Təriqət üzvləri insan ruhunu təmizləmək və onu bədənin bir küncünə yerləşdirmək üçün müxtəlif üsullar hazırladıqlarını iddia edirlər. Bunun üçün seanslarda elektrometr adlı cihazdan istifadə edilirdi. Onlar bu üsulları “dianetics” adlandırırlar.
Hubbard seansları çox ciddi məbləğlər qarşılığında həyata keçirirdi. 1950-ci illər üçün bu rəqəmin 500 dollar həcmində olduğu deyilir. 1954-cü ildə isə rəsmən Sayentologiya Kilsəsini təsis edib.
Hubbard özünü müqəddəs kitablardan biri olan Vedalardan bu yana gələn dini ənənənin daşıyıclarından biri hesab edirdi. Hətta özünü Budda dininin gözlənilən “Mehdi”si Maytreya olduğunu söyləyirdi.
Sayentologiyaya görə, insan həyatında fövqəltəbii hadisələr önəmli rol oynayır və insanlar metafizik aləmlə əlaqə qurmalıdır. Onların fəlsəfəsinə görə ənənəvi Tanrı məfhumu mövcud deyil, bu təriqətin üzvlərinin hamısında ilahi elementlər mövcuddur. Bütün insanlar əslində ölümlüdür və Sayentologiya sayəsində tanrısal bir varlığa çatmaları mümkündür. Psixiatrik təcrübələr şəxsin sağlamlığı üçün zərərlidir. “Səssiz doğum” həyata keçirilməlidir. Yəni körpənin doğum anı mümkün qədər səssiz həyata keçirilməlidir ki, gələcəkdə uşaq sükunət içində xoşbəxt ömür sürsün. Homoseksuallıq və masturbasiya da daxil olmaqla bütün cinsi “sapmalar” yalnışdır. Narkomaniyadan qurtulmağın tək yolu “Narconon” adlı reabilitasiya proqramının tətbiq edilməsi ilə mümkündür.
Təriqətin dərəcələnmə sistemində ən yüksək dərəcə OT (Operating Thetan) adlanır ki, bu da artıq bədənini və ruhunu idarə edə bilən mərtəbə hesab olunur.
Sayentologiya təriqətinə bağlı yarımhərbi qurum da vardı. 1967-ci ildə yaradılmış “Sea-org” (Sea organisation) adlanan bu qurum təriqətin özəl donanma gücü kimi bilinirdi. Köhnə təriqət üzvlərinin etiraflarından savayı, bu qurum haqqında elə də çox bilgi yoxdur. Sayentoloq ailələrdən olan 7-10 yaşlarında uşaqlar “Sea-org”un daxilində fərqli təlimlərə qatıla bilirdilər. Jenna Miscavige Hill hələ 7 yaşında olarkən “Sea-org” ilə milyard illik müqavilə imzaladığını etiraf edirdi. “Milyard il” məsələsi əslində bu dini inancın reinkarnasiyanı qəbul etməsindən yaranmışdı.
XX əsrdə ortaya çıxan bir çox inanc hərəkatında olduğu kimi, Sayentologiya Kilsəsi də ortaya çıxdığı gündən bəri bir çox müzakirələrin mövzusuna çevrilib. Hərəkat ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Fransa və Almaniya da daxil olmaqla bir çox ölkələrdə hökumət və polislə qarşı-qarşıya gəlib, eyni zamanda, hökumətlərə, təşkilatlara və şəxslərə qarşı açılan çoxsaylı iddialarla ən aqressiv hərəkatlardan birinə çevrilib.
Bir çox jurnalist məhkəmə və hökumət orqanlarının müxtəlif hesabatlarında Sayentologiya Kilsəsini tənqidçiləri sıxışdıran və üzvlərini amansızcasına istismar edən prinsipsiz biznes müəssisəsi kimi xarakterizə edir. “Time” jurnalı 1991-ci ildə “Xəsislik və Gücün İnkişaf edən Kultu ” adlı məqaləsində Sayentologiyanı “üzvlərinin və tənqidçilərinin mafiyaya bənzər hədə-qorxuları ilə sağ qalan böyük gəlirli qlobal fırıldaqçılıq” adlandırırdı. Təriqət daxilində cəzalandırılanı üzvlərin “dəlik” adlanan xüsusi çuxurlarda saxlamaq metodu geniş yayılmışdı.
Sayentologiya bir çox ölkələrdə, xüsusilə ABŞ-da ayrıca bir din kimi qəbul edilmişdir. O, 1990-cı illərdən sonra daha da məşhurlaşdı. Bu gün dünyada on milyondan çox üzvünün, minlərlə kilsəsinin olduğu deyilir. Tanınmışlardan Tom Kruz və Con Travoltanın da Sayentologiya təriqətinin üzvü olduğu iddiaları var. Hətta Tom Kruz-Nikol Kidman cütlüyünün boşanmasında bu təriqətin rolunun olduğu söhbətləri dolaşmaqdadır.
Bu təriqət 16 noyabr 2005-ci il tarixində böyüklər üçün nəzərdə tutulmuş “Cənubi Park” cizgi komediya serialının “Şkafda tələyə düşmüş” adlı epizodunda nümayiş etdirilmişdi. Hətta “Cənubi Park” Sayentologiyanı məsxərəyə qoyduqdan sonra “Chef”i səsləndirən İsaak Hayes təriqətlə əlaqəli olduğu və ona hörmətsizlik edildiyini düşünərək serialla yollarını ayırmışdı.
Sayentologiyanı 1950-ci illərdən sonra Yer kürəsini əhatə edən UFO dinləri (Aetherius Cəmiyyəti, Raelizm və s.) ilə müqayisə etmək olar. ABŞ-da geniş və güclü bir təşkilata malik olsa da, Avropada, xüsusilə Almaniyada təhlükə olaraq görülən Sayentologiyaya qarşı sərt tədbirlər görülür.
******************************************************************
Ramazan İşık – Sayentoloji Kilisesinin Tarihçesi ve Öğretileri, 2007