Əsl adı Gerard de Kremer olan Gerard Merkator, XVI əsrin ən məşhir riyaziyyatçılarından və kartoqraflarından biri kimi tanınır. O, 5 mart 1512-ci ildə Flandriyadanın Rupelmonde şəhərində anadan olub və 2 dekabr 1594-cü ildə Müqəddəs Roma imperiyasının Duysburq şəhərində vəfat edib. O, şimal dənizlərində yolçuluq edən dənizçilər üçün bu proyeksiyada xəritə hazırlayıb. Belə baxanda mövzunun konspirasiya nəzəriyyələri ilə yaxından-uzaqdan heç bir əlaqəsi yoxdur. Əsas qaranlıq məsələ, bu qədər xətalara rəğmən hələ də bu proyeksiyadan imtina edilməməsi və bu xəritələrdən hələ də istifadə edilməsidir.
İlk öncə yanlışlıqlar səyyahlar tərəfindən fərq edilir. Belə ki, şimal istiqamətinə – Qrenlandiyaya istiqamət almış səyyahlar uzun bir yol qət edəcəklərini düşündükləri halda, məsafənin daha az olduğuna şahid olurlar. Belə bir hal, Orta Afrikdana səyahətə çıxanların da başlarına gəlir; onlar Ümid burnuna gedib çıxa bilmirlər.
Müxtəlif konfranslarda çatışmazlıqlar dilə gətirilincə, xəritələrə paralel və meridianlar əlavə edilərək, şimal və cənubdakı paralel-meridian aralıqları böyüdülür. Lakin problemlər həll edilməmiş qalır.
Şotland astronomu Ceyms Qallın XIX əsrdə etdiyi çalışmalar sonrasında xəritəçilər “Merkator proyeksiyası” xəritələrinin altına bir qeyd vermək məcburiyyətində qalırlar: “Cənubi Amerika Qrenlandiyanın 5 qatı böyüklüyündədir”. Bu detal çoxunun diqqətini çəkmir, çəksə də üzərində çox da düşünmürlər, ta ki, aradan 100 il keçənə qədər.
1974-cü il.
Keçmişdə film çəkilişi kimi işlərlə məşğul olan alman elm adamı Arno Peters, Avropa mərkəzli dünya fikri üzərində araşdırmalar apararkən, antik xəritələrə də diqqət edir və antik xəritələrin indikilərindən köklü şəkildə fərqləndiyini fərq edir. Bütün hamısının yalnış olmasının mümkün olmadığına inanan Peters, C.Qallın araşdırmaları üzərinə doğru proyeksiya hazırlamaq üçün işə girişir. Nəticələr şok edici olur.
“Peters-Qall proyeksiyası” ilə hazırlanmış xəritələr elm dairələrində ən doğru qəbul edilən xəritələr hesab olunur. Bu xəritələrdən 80 milyon ədəd çap edilir. Lakin bu xəritələr nə məktəblərə, nə digər yerlərə göndərilir, nə də media tərəfindən də işıqlandırılır.
O, 1989-cu ildə “Petersin Dünya Atlası” adlı xəritə kitabı nəşr etdirir. Lakin bunun da aqibəti eyni olur. Dünya “Merkator proyeksiyası” əsasında hazırlanmış xəritələrdən hələ də istifadə etməkdədir. Əslində Merkator xəritələrinin çatışmayan cəhəti, kürəni düzbucaqlıya oturdan zaman şimal və cənub hissələrdə bükülmələr və bu səbəbdən ölçü itkiləri, eləcə də, məsələn, Afrika kimi nəhəng qitənin olduğundan kiçik göstərilməsidir.
Yaxşı, əgər bu bir propoqanda alətidirsə, kimlərin işinə yarayır?
Kanada
“Merkatör proyeksiyası”na görə Kanada, ABŞ-ın şimalında böyük bir dövlət kimi görünür, lakin gerçəklikdə şimal qütbünə sıxışmış bir ölkə görünümündədir.
ABŞ
“Merkatör Projeksiyasın”da Şimali Amerika Cənubi Amerika ilə demək olar ki, eyni, hətta bir az daha böyük ölçüdədir.Ancaq gerçəklikdə Şimali Amerika cənub qitəsindən daha kiçik və beləcə də, ABŞ Cənubi Amerika qarşısında balacadır.
İngiltərə
“Merkatör Projeksiyası” İngiltərəni dünyanın hakim nöqtəsində yerləşdirir. Lakin həqiqətdə isə Şimal dənizində kiçik bir ada kimi görünür.
Avropa
Bu xəritələrə baxanda açıq-aşkar görmək olar ki, Avropa dünyanın mərkəzində dayanır. Bu, bir zamanlar Avropanın dünyanın əsas gücü olması ilə bağlıdır. Gerçəklik isə Şimali və Orta Afrikanın dünyanın mərkəzində dayandığını göstərir.
Rusiya
Topraqlarının böyük qisminin Sibirin qarlı-buzlu əraziləri təşkil edən Rusiya gerçəklikdə Asiyanın şimalında bir xətdən ibarətdir. Amma biz Rusiyanı dünyanın ən böyük əraziyə malik ölkəsi olaraq bilirik – 17.1 milyon kv.metr.
Skandinaviya ölkələri də əslində şimala sıxışmış haldadırlar. Hətta Qrenlandiya sayəsində Danimarka belə adını böyük hərflərlə yazdırmağa nail olub. Dünya xəritəsində hardasa Afrikadan böyük görünən Qrenlandiya, gerçək dünya xəritəsində şimala sıxışmış kiçik bir ada təsiri bağışlayır.
Bəs “Merkator proyeksiyası” ilə nə etməyə çalışırlar? Sualın cavabı adını çəkdiyimiz ölkələrdir fikrimizcə. Bir də bundan “merkatorizasiya”dan ziyanlı çıxan ölkələrə baxaq: Afrika ölkələri, Çin, Ərəbistan yarımadası ölkələri, Meksika, İran, Hindistan, Cənubi Amerika.
Qitələrə xəritə üzərindən nəzər yetirsək, böyük bir Rusiya, böyük Şimali Amerika, kiçik, amma mərkəzdə duran bir Avropa, sıxışdırılmış Afrika və Orta Şərq görmək mümkündür. Amma gerçəklik heç də belə deyil. Dünyanı şəkilləndirən ölkələrin əsl gerçəklikləri necə ört-basdır etdiyi bir həqiqətdir. İstəyirsiz, buna konspirasiya adı verin, istəyirsiz ciddi qəbul edin…