Hallouinin mənşəyi və Samhainin tarixi

Hallouinin (Halloween) bu günkü İrlandiyada 5000 ildən çoxdur ki, qeyd olunur. Lakin Hallouin ilk əvvəllər indiki formada və indiki məqsədlə qeyd olunmurdu. Onun kökləri qədim kelt adəti olan Samhainə gedib çıxır.

Keltlər Avropanın bir çox bölgəsində, Britaniya adasından tutmuş, Şimali Avropada və Aralıq dənizinin şimal sahillərində yaşayırdılar.

Neolit dövründə keltlər ildə dörd dəfə böyük bayram qeyd edirdilər. Samhain (sah-ween şəklində tələffüz olunurdu) bunlardan ən önəmlisi idi. “Samhain” qədim irlandların “1 noyabr”a verdikləri “samain” sözünün müasir versiyasıdır. Keltlərdə yeni il noyabrın 1-də başlayırdı. Bu tarixdə məhsul yığımı sona yetir və insanlar uzun və qaranlıq bir dönəmə – qışa hazırlaşırdılar.

Samhain bayramının ən qədim sübutu keltlərin öz ölülərinin küllərinin basdırdıqları “əsirlərin qəbirüstü təpəciyi”ndən gələ bilər. İlk belə təpəcik e.ə.3000-2500-cü illər arasında inşa edilib. Onlar bunu xüsusi olaraq, elə inşa edirdilər ki, günəş işığı ildə iki dəfə dəlikdən içəri düşürdü. Bu tarixlər 1 Fevral (İmbolc) və 1 Noyabr (Samhain) tarixləri idi.

Samhainin məqsədi nə idi?

Samhain 31 oktyabrdan başlayaraq qeyd olunmağa başlanılırdı. Bayramın məqsədi yaxınlaşan sərt qış boyunca güvəndə qalmaq, ölən əzizlərinin ruhlarını qürurlandırmaq və onların o biri dünyaya sərbəst şəkildə keçidini təmin etmək üçün tanrıları sakitləşdirmək idi. Keltlər o biri dünyaya qapının 31 oktyabrda açıldığına inanırdılar. Bəzi alimlər də inanırlar ki, kelt tanrıları bütün dünya boyunca səyahət edə bilirdilər. Kelt rahibləri olan druidlər sevgi, ölüm, evlilik və sağlamlıq haqda ruhlarla kontakta girib, onlardan informasiyalar alaraq, ayinlər icra edirdilər.

Keltlər bunu necə qeyd edirdilər?

Keltlər toplunun bir yerə toplandığı gecə böyük tonqal qalayır və tüstünün müqəddəs olduğuna inanırdılar. Həmçinin tonqalın işığının ruhların o biri dünyaya keçidini asanlaşdıracağına inanır, özlərinin güvəndə və sağlıq içində yaşamaları üçün heyvan və digər ərzaqları qurban edirdilər. Druidlər müxtəlif ayinlər yerinə yetirir, gələcək haqda xəbərlər verir və kelt xalq hekayələrini oxuyurdular.

Keltlər bayram boyu çoxlu içki içir və ölülərin ruhları üçün qapılarının ağzına yemək qoyurdular. Həmçinin ölən əzizlərinin ruhları üçün qəribə maskalar geyirdilər.

Hallouinin mənşəyində Roma təsirləri

Roma heç bir zaman İrlandiyanı tuta bilməsə də, İngiltərə, Şotlandiya və Uelsin bir hissəsini tutmuşdu. Bəzi alimlər iddia edir ki, xristianlığın buraya qədəm qoymasına qədər (V əsr) Samhaində heç bir dəyişiklik olmamışdı.

Feralia, hallouin bayramı üzərində təsiri olan başqa bir Roma festivalı idi. Romalılar bunu 9 günlük Parentalia adlı festivalın son günündə qeyd edirdilər. Bu festival ölülərin xatirəsinə qeyd olunurdu. “Parentalia” – “valideyn”, “qohum-əqrəba” sözündən gəlirdi və bu bayramda əsasən, ölən valideynlərin və yaxın qohumların ruhlarına yeməklər, içkilər sunulurdu.

Samhaindən Hallouinə keçid

Hallouinin kökləri paqan kökənli idi. Buna görə də, zamanla Roma kilsəsi buna xristian çalarlar əlavə etməklə, bir növ “özününküləşdirmək” istəyirdi. Bu məqsədlə, kilsə Feralianı və bir başqa festival olan Lemuriyanı (13 may) “Bütün şəhidlər günü”nə çevirdi. Papa IV Bonifasi 13 may 609 (610)-cu ildə paqan məbədi olan Panteonu Müəddəs Mariya kilsəsinə çevirməklə bu ənənənin əsasını qoydu. 837-ci ildə isə Papa III Qriqori bu tarixi 1 noyabra (Samhain) dəyişdirdi və bütün müqəddəsləri də bayrama daxil etdi. “Hallow” sözü də “müqəddəs” anlamı ilə eyniləşdirildi.

Hallouin adətlərinin kelt mənşəyi

Bu bayramın ən əsas cəhəti fərqli kostyumlar və maskalar geyinmək idi. Kelt rahibləri ölülərdən qorunmaq və ya onların ruhlarını şad eləmək məqsədilə müxtəlif heyvan dəriləri və başları taxırdılar.

Hazırda Hallouin, kostyum və şəkər satışında 6 milyard dollarlıq bir sahədir.