2018-ci ilin noyabr və dekabr aylarında futbolda ən çox önə çıxan mövzulardan biri Libertadores kubokunun finalı idi. Kubok tarixində “River Pleyt” və “Boka Xuniors” ilk dəfə idi ki, qarşılaşacaqdı. 10 noyabrda “La Bombenarada” oynanılması nəzərdə tutulan ilk matç, güclü yağış səbəbilə bir gün sonraya ertələnərkən, bu durum qarşıdakı həftələrdə də tez-tez təkrarlanacaqdı. 11 noyabrda gerçəkləşən ilk matç, 2-2 hesabı ilə sonuclandı. Revanş matçının tarixi 24 noyabr idi. Matç günü “El Monumental”a gedən “Boka Xuniors”lu futbolçuları daşıyan avtobus rəqib komandanın tərəfdarları tərəfindən hücuma məruz qaldı. Bu səbəbdən oyun bir gün sonraya təxirə salındı. Növbəti gün həm “Boka Xuniors”lu futbolçuların hələ də yaxşılaşmaması, həm də “El Monumental” stadionu ətrafında təhlükəsizlik tədbirlərinin qaydasında təşkil olunmaması səbəbindən matç qeyri-müəyyən tarixə ertələndi. 27 noyabrda CONMEBOL oyunun Argentina xaricində keçiriləcəyini, 29 noyabrda isə bu oyunun 9 dekabr tarixində İspaniyada, “Santiaqo Barnabeu” stadionunda baş tutacağını elan etdi.
Beləliklə, 9 dekabrda “Santiaqo Barnebeu” stadionu tarixin ən önəmli super klasikosuna ev sahibliyi etdi. Əlavə vaxtın yekununda rəqibini 3-1 hesabı ilə məğlub edən “River Pleyt”, kuboku qazanmaqla yanaşı, həm də bu əzəli rəqabətdə ən önəmli qalibiyyəti almış oldu.
Bu iki rəqib bir də 2019-cu ildə kubokun yarım finalında qarşı-qarşıya gəldilər. 23 noyabrda “El Monumental”da oynanan ilk matçı 2-0 hesabı ilə qazanan “River Pleyt”, təkrar oyunda 0-1 hesabı ilə məğlub olsa da finala adını yazdıran tərəf oldu.
XIX əsrin II yarısında Argentinaya köç edən italyan mühacirlərin sayı, Buenos Ayresin əhalisinin ¼-i qədər olmuşdu. Mühacirlər əsasən, Cenovadan gəlirdilər və burada paytaxtın cənub hissəsində, “La Boca” bölgəsində məskunlaşırdılar. Beş nəfər italyan mühacirin təşəbbüsü ilə 1905-ci ildə “Boka Xuniors” komandası bu bölgədə quruldu və rənglərini limanda duran bir gəmidəki İsveç bayrağından aldı.
Həmin dönəmdə “La Boca” bölgəsində başqa bir komanda da vardı – “River Pleyt”…Plata çayı sahillərində (Rio de la Plata) 1901-ci ildə yaradılmışdı. Adını da bu yerin ingiliscə tərcüməsindən almışdı. Klubun oyunlarının keçirildiyi “Darsena Sur” meydanı da bu bölgədə yerləşirdi.
“Boka Xuniors” yaradıldığı illərdə həvəskar liqalarda mübarizə apardığı halda, rəqibi ikinci liqada oynayırdı. Eyni liqada oynamadıqları səbəbindən qarşılaşa bilməyən bu iki komanda 1908-ci ildə yoldaşlıq görüşündə üz-üzə gəldilər və tarixin ilk super klasikosunu “Boka Xuniors” 4-1 hesabı ilə qazandı. 1913-cü ildə isə hər iki komanda birinci liqada mübarizə apardılar. 25 avqust 1913-cü ildə iki rəqibin qarşılaşması isə tarixin ilk rəsmi super klasikosu oldu. Oyun 2-1 hesabı ilə “River Pleyt”in qələbəsi ilə başa çatdı.
Hər iki komanda eyni bölgənin komandaları idilər. Lakin XX əsrin 20-ci illərindən başlayaraq, bölgəsəl fərqliliklər yaranmağa başladı, çox kəskin sosial-iqtisadi təzadlar meydana çıxdı. Artıq “River Pleyt” bölgəni tərk edərək, 1923-cü ildən oyunlarını 15 min nəfərlik “Alvear y Tagle” stadionunda oynamağa başladı. 30-cu illərin əvvəllərində isə reallaşdırdığı çox bahalı transferlərdən dolayı komanda “Los Millionarios” (“Milyonerlər”) ləqəbini almağa başladı. Bu vaxt komandanın etdiyi ən önəmli transferlərdən biri də Kataldo Spitale (Cataldo Spitale) idi. O, hər iki komandanın formasını geymiş ilk futbolçu olaraq tarixə keçmişdi.
1938-ci ildə iki illik inşaatdan sonra 75 min nəfərlik “El Monumental” stadionunun açılışını gerçəkləşdirdi “River Pleyt”. Yeni stadionda oynanılan ilk matç 25 may 1938-ci ildə “River Pleyt” – “Penyarol” matçı oldu. Artıq komanda paytaxtın daha zəngin bölgəsinə -Nunyezə daşınmışdı. 4 sentyabr 1938-ci ildə gerçəkləşən “River Pleyt” – “Boka Xuniors” matçı “El Monumental”da keçirilən ilk super klasiko oldu.
Bu vaxtlar Boka oyunlarını “Rikardo Eççeveriya” (Ricardo Etcheverry) stadionunda oynayırdı. Rəqibinin stadion həmləsinə Boka da cavabsız qalmadı. Belə ki, 18 fevral 1938-ci ildə inşaatına başlanılan 50 min nəfərlik “Estadio Alberto Armando”, 25 may 1940-cı ildə açıldı. Lakin bu ad sonralar “La Bombonera” (“şokolad qutusu”) adı ilə tanınacaqdı. İki rəqib bu stadionda 30 iyun 1940-cı ildə qarşıalşdı və ev sahibləri qələbə çaldılar. Artıq bu böyük rəqabətin iki mərkəzi vardı.
İllər irəlilədikcə “Boka Xuniors” – “River Pleyt” rəqabəti futboldankənar olaylara da səhnə oldu. 1968-ci il 23 iyun tarixi, bir super klasiko tarixindən başqa, futbol tarixinin ən faciəli günlərindən biri idi. “El Monumental”da oynanılan və 0-0- hesabı ilə bitən matçın bitişində rəqib tərəfdarların oturduğu tribunalarda olan bokalı azarkeşlərin 12-ci giriş qapısına doğru hərəkəti böyük izdihama səbəb oldu. İzdihamın səbəbləri kimi giriş qapısını hər iki komanda azarkeşlərinin qapatması, bokalı azarkeşlərin rəqib azarkeşlərə tərəf yandırıcı maddələr atması və təhlükəsizlik önləmərinin yetərsizliyi göstərilirdi. Lakin bu izdihamın əsl səbəbləri heç zaman ortaya çıxmayacaqdı. Ortada olan o idi ki, faciə nəticəsində 71 azarkeş həyatını itirdi, 150 nəfər isə yaralandı. Bu faciə, futbol tarixində ən çox azarkeşin öldüyü bir faciə idi və bu faciə tarixə “Puerta 12 faciəsi” adı ilə daxil oldu. (2008-ci ildə argentinalı rejissor Pablo Tesoriere tərəfindən həmin olaylardan bəhs edən sənədli film çəkilib)
Futbol tarixinin ən böyük oyunçularından biri olan Dieqo Maradonanın da bu rəqabətdə önəmli payı var. 1981-ci ildə o, “Argentinos Xuniors”un formasını geyirdi. Onun uğrunda həm Boka, həm də “River Pleyt” amansız mübarizə aparırdı. River Maradonanın komandası ilə transfer məsələsində anlaşsa da, oyunçu razılıq vermədi və xəyalının komandasına – “Boka Xuniors”a keçdi. Transfer mübarizəsində uduzan “River Pleyt”, o dönəmin digər parlaq oyunçusu, 1978-ci il mundialının qol kralı olan Mario Kempesi rənglərinə bağladı. Argentinada dönəmin iki ən məşhur oyunçusunun ilk qarşılaşması 1981-ci il 10 aprelində baş tutdu. “La Bombonera”da oynanılan matçı Boka 3-0 hesabı ilə qazandı və ilk qol da Maradonadan gəldi. 5 iyul 1981-ci ildə reallaşan təkrar görüş 1-1 bitdi və qollar qarşılıqlı olaraq, Maradona və Kempesdən gəldi. Həmin sezon “Boka Xuniors” çempion olduqdan sonra, 1982-ci ildə Maradona və Kempes komandalarından ayrıldılar. Kempes “Valensiya”ya dönərkən, Maradona rekord məbləğə “Barselona”ya transfer olundu. Sonrakı illərdə Napoli, Sevilya və Nyuelz Old Boysda forma geyən Maradona, 1995-ci ildə köhnə klubuna qayıtdı. Karyerasının son iki ilini burada keçirən dahi oyunçu, son matçını da 25 oktyabr 1997-ci ildə “El Monumental”da “River Pleyt”ə qarşı oynadı.
2000-ci illərdə isə rəqabəti özəl edən, Libertadores kubokunda yaşananlar oldu. 2000-ci ildə ¼ finalda qarşılaşan komandalardan “Boka Xuniors” növbəti mərhələyə adlamış və hətta 22 ildən sonra kubokun sahibi də olmuşdu.
2004-cü il yarımfinalı isə tarixi anlarla yadda qaldı. Belə ki, təkrar matçın 89-cu dəqiqəsində Karlos Tevez atdığı qol sevincini riverli azarkeşlərə göndərmə ilə qeyd etdi və hakim tərəfindən qırmızı kartla cəzalandırıldı. (Bokalı azarkeşlər rəqiblərini “las galinas” (“toyuq”) adlandırırdılar və Tevez qol sevinci də buna uyğun şəkildə etmişdi.) Son dəqiqədə isə Kristian Nasutnin cavab qolu matçı penaltilərə qədər uzanmasına səbəb oldu. Yekunda qalib “Boka Xuniors” oldu, lakin finalda kolumbiyalı rəqib “Onse Kaldas”a uduzdular.
2015-ci ildə də kubokun ikinci turunda iki komanda qarşılaşdı. İlk oyunu “River Pleyt” 1-0 hesabı ilə qazanmışdı. Cavab matçı 14 mayda “La Bombonera”da keçirildi və matçın ilk yarısı 0-0 başa çatdı. Komandalar fasilədən dönən zaman bokalı azarkeşlər rəqib komandanın oyunçularına bibər qazı atdılar və matç dayandırıldı. Daha sonra isə oyun ləğv edildi və “Boka Xuniors” turnirdən kənarlaşdırıldı. Qeyd edək ki, bu tunirdə “River Pleyt” çempion olmuşdu.
Onur Bilgiç
