Məlumdur ki, insan bədənində oksidləşmə və maddələrin parçalanması prosesləri üçün oksigen lazımdır. Bunun sayəsində enerji yaranır ki, bu enerji hesabına bədən hüceyrələri və ayrı-ayrı üzvlərimiz öz işini davam etdirir. Digər tərəfdən bədənimizdə parçalanmanın zərərli məhsulları və zərərli qazları, o cümlədən karbon qazının bədəndən xaric edilməsi zərurəti yaranır. Bu kimi mürəkkəb proseslərin getməsində əsas rolu tənəffüs üzvləri oynayır. Belə halda təsəvvür edin ki, tənəffüs üzvləri xəstələnərsə insan bədənində hansı fəsadlar yaranar.
Böyük bağayarpağı
Bu bitki geniş yarpaqlı sinirli ot, sinirli yarpaq, damarotu, atoş yarpağı, atoşotu, plantain kimi adlarla da tanınır. Bağayarpağının ölkəmizdə 14-dən artıq növünə təsadüf olunur ki, onun bir neçə növündən, o cümlədən böyük yarpaqlı bağayarpağından elmi təbabətdə və xalq təbabətində qədim vaxtlardan bəri istifadə olunmaqdadır.
Müalicə məqsədilə bitkinin yarpaqlarından, çiçək və toxumlarından istifadə edilir. Bu məqsədlə xalq təbabətində ondan bəlğəmgətirici, öksürək və boğmaca, ağciyər astması (asma), ağciyər tüberkülozu, mədə-bağırsaq, dəri yaraları və s. xəstəiiklərin müalicəsində istifadə edilməkdədir.
İstifadə olunduqda qurudulmuş və nəmləşdirilmiş bitki hissələrindən bir xörək qaşığı götürüb bir stəkan qaynar suda dəmləyərək və ya toz halına salımış bitkidən bir çay qaşığı götürərək bir stəkan su ilə gündə 2 dəfə yeməkdən qabaq içmək olar. Digər halda isə bərabər miqdarda götürülmüş bağavarpağı, zəncirotu və əməköməci qarəşıqlarından çay dəmləyib gün ərzində 2-3 dəfə yeməkdən 20-30 dəqiqə qabaq qurtum-qurtum içilməsi daha məsləhət bilinir. Çayı şəkərsiz, şirnisiz içmək lazırndır.
Sarıkök
Əsil vətəni Şərqi Hindistan olmaqla, bu tropik bitki bir çox ölkələrdə mədəni halda becərilməkdədir. Bu qiymətli bitki çoxdan bəri xalq təbabətində və elmi təbabətdə müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində şəfalı bitki kimi işlədilməkdədir.
Sarıkök həmçinin yaxşı ədviyyat bitkisidir. Ondan xörəklərdə ədviyyat kimi istifadə edilir. Çox qədim vaxtlardan bəri kökündən və kökündən alınan ekstraktından vərəm, asma-bronxit, qaraciyər, mədə-bağırsaq, öd kisəsi, qanazlığı kimi xəstəliklərin müalicəsində müvəffəqiyyətlə istifadə olunmaqdadır Kökləri qaynadılıb və ya buxara verildikdən sonra qurudulub bütün və ya toz halında satışa buraxılır. Zəncəfilə bənzər dadı və xoş iyi vardır.
Sığırquyruğu
Sığırquyruğu bir çox ölkələrdə, o cümlədən ölkəmizdə yabanı halda aran, dağ və dağətəyi bölgələrdə geniş yayılmışdır. Ona təpəliklərdə, qumsal, daşlıq və düzən yerlərdə rast gəlmək olur.
Xalq təbabəti və elmi təbabətdə Sığırquyruğunun çiçək və yarpaqlarından istifadə olunur. Bundan başqa ondan paroşoq və məlhəm halında yaraların müalicəsində də istifadə edilir.
Müalicə üçün yığılıb qurudulmuş çiçək və yarpaqlarından toz halında bir çay qaşığı götürüb bir stəkan qaynar suda 5-10 dəqiqə zəif od üzərində dəmləyib səhər-axşam yeməkdən 20-30 dəqiqə qabaq çay kimi içmək olar. Digər halda toz halında bir çay qaşığı götürüb su ilə udmaq olar.
Zəfəran
Hələ çox qədim zamanlardan insanlar tərəfindən tanınan bu qiymətli bitki ətrinə və gözəl rənginə görə ədviyyat olaraq işlədilmişdir. Xalq təbabətində dərman bitkisi kimi də istifadə edilməyə başlamışdır. Tarixi mənbələrə görə bu, təxminən dörd min il bundan öncə baş vermişdir.
Xalq təbabətində zəfərandan öskürək, bronxit və asma xəstəliklərində istifadə edilməklə bərabər sinir, mədə-bağırsaq, bədəni qüvvətləndirmək, aybaşı gecikmələrini nizamlamaq və digər xəstəliklərin müalicəsində də faydalı bitki kimi istifadə olunmaqdadır. Müalicə məqsədilə çiçəyindən kapsul halında, xörəklərə qatılıb yeyilməklə, zəfəranlı şirə və ya şərbət hazırlayıb içməklə, bütün çiçək və yarpaqlarından çay dəmləməsi kimi istifadə edilə bilər.
Qoz və ya Ceviz ağacı
Qoz və ya ceviz ağacı fəsiləsindən olub hündürlüyü 15-30 metr və daha çox olan qollu-budaqlı, uzun ömürlü ağac bitkisidir. Bu bitkinin bir neçə növü məlumdur. Növlərin hamısı demək olar ki, eyni dərəcədə əhəmiyyətli sayılır. Meyvəsinin qidalı ləpələrindən, meyvəüstü yaşıl qabığından və yarpaqlarından xalq təbabəti və elmi təbabətdə dərman kimi istifadə edilir.
Müalicə məqsədilə qozun yarpaqları və meyvosinin yaşıl qabıqlarından alınan dərmanlardan qanın təmizlənməsində, ishal və dizenteriyalı xəstəliklərdə, meyvəsinin qidalı yağlı ləpəsindən və ondan alınan qoz yağından vərəm, şəkər, cinsi zəiflik, qəbizlik, dəri yanıqları, beyin və sinir xəstəliklərində istifadə edilir. Ümumiyyətlə, qozun hər dərdə dava olması fikiri söylənilməkdədir.
Xalq təbabətində üyüdülmüş qozla bal qarışığının səhər-axşam yeməklərdən 20 dəqiqə qabaq bir xörək qaşığı götürüb bir stəkan su ilə udulması daha çox faydalı bilinir.
