Aa
Libre.az
  • Ana səhifə
  • Tədqiq və Tətöbbə
  • Ordan-burdan
  • ART
  • SportİSM
  • Yaşam
  • Bizə yazın
Reading: Mandela effekti nədir?
Paylaş
Libre.azLibre.az
Aa
Search
  • Ana səhifə
  • Tədqiq və Tətöbbə
  • Ordan-burdan
  • ART
  • SportİSM
  • Yaşam
  • Bizə yazın
Have an existing account? Sign In
Follow US
© Libre.az 2023. Bütün hüquqlar qorunur.
Libre.az > Yaşam > Mandela effekti nədir?
Yaşam

Mandela effekti nədir?

Libre
Libre 1k dəfə oxundu
Paylaş
Paylaş
Son onilliklərdə məlumatın təhrif olunmuş qavrayışı ilə bağlı bir çox fenomenlər ortaya çıxıb. Onlardan biri də “Mandela effekti”dir. Mandela effekti – çox sayda insanın həqiqətdə baş verməyən hər hansı hadisənin baş verdiyinə inanmasıdır.

Bu termini 2009-cu ildə tədqiqatçı Fiona Brum irəli sürüb. O, iştirak etdiyi bir konfransda müxtəlif insanlarla ünsiyyətdə olub. Söhbətlərdən birində aparteid rejiminin həbsdə saxladığı cənubi afrikalı insan haqları müdafiəçisi Nelson Mandela haqqında danışıblar. 27 illik həbsdən sonra azadlığa çıxan Mandela Cənubi Afrikanın prezidenti olmuşdu. Lakin qəribədir ki, həm Brumun özü, həm də həmsöhbətləri Mandelanın 1980-ci illərdə həbsxanada öldüyünə əmin idilər. Hətta çoxlarına elə gəlirdi ki, onun həyat yoldaşının dəfn mərasimindəki çıxışını xəbərlərdə görüblər. Əslində isə Nelson Mandela 2013-cü ildə ailə üzvlərinin əhatəsində həyatdan köçüb.


“Mandela effekti”nə bir çox başqa nümunələr də var. Məsələn, 1999-cu il dekabrın 31-də Rusiya prezidenti Boris Yeltsin xalqa Yeni İl müraciətində vəzifəsindən getdiyini, Vladimir Putini prezident səlahiyyətlərinin müvəqqəti icraçısı təyin etdiyini bildirib. Çoxlarına elə gəlir ki, onun son sözləri “mən yoruldum, gedirəm” ifadəsi olub. Amma bu doğru deyil. Əslində o, belə demişdi: “Mən gedirəm. Əlimdən gələn hər şeyi etdim ”.

Məşhur “Monopoliya” oyun seriyasının üz qabığını xatırlayın. Orada sanki sovet karikaturaçısının çəkdiyi bığlı, əsalı, başında silindr olan kapitalist təsviri var. O, monokl taxıbmı? *
(Yaddaşınızı sınayandan sonra doğru cavab üçün materialın sonuna baxın)

“Mandela effekti” niyə yaranır?

Kollektiv “feyk xatirələr”in necə meydana gəlməsini izah edən çoxlu nəzəriyyə var.

• Paralel dünyalar?!

Fenomenin ən qeyri-adi izahatlarından biri qarşılıqlı əlaqədə olan çoxlu paralel dünyanın varlığı fərziyyəsindən irəli gəlir. Fərziyyə çərçivəsində ehtimal olunur ki, insanlar hipotetik olaraq bir reallıqdan digərinə keçə bilərlər. Bu zaman onlar müxtəlif dünyalardan qalan xatirələrini saxlayırlar.


Məsələn, A12 saylı dünyada Nelson Mandela 1980-ci illərdə həbsxanada, B34 dünyasında isə 2013-cü ildə evində ölüb. Eyni zamanda həm A12-də yaşayan, həm də indi B34-də olan insanlar A12-də baş verən versiyaya sadiq qalacaqlar. Bu səbəbdən onların B34-də yalan sayılan xatirələri olacaq.

Bu versiya elmi fantastikaya daha çox bənzəyir. Həqiqətən də, hələ ki elm adamları çox sayda dünyaların varlığına dair dəlil tapmayıblar.

• Yaddaşdakı boşluqlar

Harvard Universitetinin professoru, psixoloq Daniel Şakter vurğulayır ki, xatirələr emosional reaksiyaların, vizual və eşitmə qavrayışının psixoloji kombinasiyasıdır. Onlar yalnız baş verənlərə münasibətimizi əks etdirir, yaşananları etibarlı şəkildə qeydə ala bilmirlər. Beynin hadisə ilə bağlı bütün məlumatlara malik olmaması səbəbindən yaddaşlarda “boz ləkə”lər əmələ gəldikdə o, assosiasiyalara və mövcud təcrübəyə əsaslanaraq, müstəqil şəkildə çatışmayan fraqmentlər uydurur. Bu proses konfabulyasiya adlanır. İnsanlar qeyri-müəyyənliyi sevmirlər, çünki o, qorxu və stress yaradır.

• İnformasiya xaosu

“Mandela effekti” kompüter və internetin gündəlik həyatın bir hissəsinə çevrildiyi rəqəmsal əsrdə məşhurlaşıb. İnformasiyanın yayılması xeyli asanlaşıb ki, bu da müxtəlif saxta məlumatların populyarlığını artırıb. Alimlər “Twitter”də 100 min xəbərin altındakı müzakirələri təhlil edərək, belə nəticəyə gəliblər: feyklər və şayiələr həqiqəti 70% üstələyir. Bu cür informasiya xaosu “Mandela effekti”nin güclənməsinə kömək edə bilər.

“Mandela effekti”nə qarşı nə etməli

Özündəki yalançı yaddaşı tanımaq son dərəcə çətindir. Bunun üzə çıxmasını yalnız faktdan sonra öyrənmək mümkün olacaq. Özünüzü onun baş verməsindən qorumağın yeganə mümkün yolu istənilən faktı, xüsusən də şübhəli görünənləri həmişə iki dəfə yoxlamaq və tənqidi düşünmək, daxil olan məlumatlara və inanclarınıza şübhəylə yanaşmaqdır.


Xatirələrinizin həqiqi olub-olmadığını başqa bir insanın köməyi ilə yoxlamaq qərarına gəlsəniz, sualı necə qoyduğunuza diqqət yetirin. İnsanlar onlara deyilənləri çox vaxt tərəddüdsüz qəbul etməyə meyllidirlər, ona görə də “Mandelanın həbsxanada öldüyü doğrudurmu?” soruşsanız, müsbət cavab eşitmək şansınız yüksəkdir. Həmsöhbətin daha düşüncəli cavab verməsini təmin etmək üçün yaxşı olar ki, açıq sual verəsiniz: “Mandela necə öldü?”

Bəs sizcə Azərbaycanda “Mandela effektinə” – kütləvi yaddaşın yanılmasına nəyi misal gətirmək olar?! Fikirləriniz maraqlıdır.

* Əgər suala “bəli” cavabını verdinizsə, o zaman “Mandela effekti”nə düşmüsünüz. Əslində, adı “cənab Monopoliya” olan maskot əla görmə qabiliyyətinə malikdir.

© Azvision
Etiketlər: mandela effekti
Libre 07 May 2022

Son yazılar

Çərçivə psixologiyası: İnsan düşüncəsini gizli idarəetmə mexanizmi

Bu məqalə, süni intellektin köməyi ilə hazırlanıb. İnsan zehninin hadisələrə və məlumatlara münasibəti heç də obyektiv və neytral deyil. Eyni…

“Əshabi-Kəhf” – yeddi yatmış əfsanəsi: tarixdə olmuş hadisə, yoxsa sadəcə əfsanə?

Yeddi yatmış mağarası və ya Əshabi-Kəhf mağarasının adı "Qurani-Kərim"in 18-ci surəsinin ("Kəhf" surəsi) 17-ci ayəsində xatırlanır. Amma bu ayədə yeddi…

70 dilə tərcümə edilən kitabın şok səhifələri aşkarlandı – Cinsi əlaqə və əxlaqsızlıq…

II Dünya Müharibəsinin simvollarından birinə çevrilən yəhudi əsilli Anna Frankın nasist işğalı zamanı Amsterdam şəhərində qələmə aldığı gündəliklərə dair yeni…

“Al-Ayyala” rəqsi: döyüş mənşəyindən təntənəli performansa keçid

ABŞ Prezidenti Donald Trampın Yaxın Şərq turu çərçivəsində Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə rəsmi səfəri zamanı qarşılanma mərasimində qəribə, eyni zamanda möhtəşəm…

Tarixdə ilk və yeganə qadın papa: Papissa İohanna

Qadın papanın varlığı məsələsi hər nə qədər katolik dairələrdə təkzib olunsa da, sənət və memarlıqda bu barədə müəyyən ip ucları…

Önə çıxan yazılar

SSRİ-də dəri üzlüklü qapılar niyə dəbdə idi?

İndiki nəslin nümayəndələri SSRİ-də həyatın müxtəlif xüsusiyyətlərini başa düşməkdə çətinlik çəkirlər, baxmayaraq ki, aradan elə də çox vaxt keçməyib. Məsələn, o…

09 Avqust 2024

Romalılar diş pastası kimi toz halında siçan beynindən və insan sidiyindən istifadə edirdilər

Lakin maraqlısı odur ki, Pompey və Herkulaneum xarabalıqlarından tapılmış skeletlərin yalnız üçdə birində dişlərin əskik olduğu, nisbətən az bir hissəsində…

05 Dekabr 2023

Ayda on min dollar qazanan 25 yaşlı ispan model ilə tanış olun

Süni intellektdən (AI) istifadə edilərək yaradılan 25 yaşlı ispaniyalı model Aitana Lopez 141 min izləyicisi ilə Instagram-da kifayət qədər populyarlaşıb.…

29 Noyabr 2023

OpenAI şirkəti GPT-4 adlı növbəti böyük süni zəka əsaslı dil modelini təqdim edib

OpenAI şirkəti süni zəka əsaslı GPT dil modelinin yeni versiyası olan GPT-4-ü təqdim edib. Təqdim edilmiş GPT-4 faktiki olaraq süni zəka əsaslı multimodal dil modeli hesab edilir…

15 Mart 2023
  • AZ 3500, Qazax, Azərbaycan Osman Sarıvəlli küçəsi 27
  • (+99450) 366-61-86
  • info@libre.az
© Libre.az 2023. Bütün hüquqlar qorunur.
 
Welcome Back!

Sign in to your account

Lost your password?