1962-ci il Dünya kubokunda oynanan İtaliya-Çili matçı, qeydə alınan ən çirkin, utancverici matç olaraq, futbol tarixində yer alır.
Bu haqda yazan “The Guardian” yazarı Simon Burnton, matçda yaşanan olayları qələmə alıb.
Sonralar “Santyaqo döyüşü” (“Battle of Santiago”) adı qoyulan bu matçın təfərrüatlarının yayılması iki gün çəkmişdi; xəbərin Cənubi Amerikadan gəlməsi və Britaniyada yayımlanması….
“Bu matç oynanmış ən çirkli, kirli və utancverici oyun kimi futbol tarixində yer almışdır”. Bu sözlər Frenk Mak-Ginin (Frank McGhee) “Mirror”dakı yazısına aiddir. “Əgər şişirtdiyimi düşünürsüzsə, televiziyada izləyin, amma ilk öncə uşaqlarınızı yatmağa göndərin. Çünki qorxu-gərilim mövzusunda mükafat haqq edəcək bir doxsan dəqiqə…”
David Kolemanın (David Coleman) BBC yayını üçün dediyi açılış cümlə başqa bir şedevr idi: “Axşamınız xeyir! Az sonra izləyəcəyiniz bu qarşılaşma, futbol tarixinin görə biləcəyiniz ən axmaq, şokedici, iyrənc və utancverici matçıdır. İki ölkənin bir-biri ilə ilk dəfə qarşılaşdığı bu matç, ümid edirik ki, son matç olar. Çilililərin alqış səsləri “Məntiqli və Qüvvətli” idi, lakin onlar bu gün məntiqli olmağa hazır deyildilər. İtaliyanlar isə kobudluqla yadda qaldılar. Və bu Dünya kuboku üçün bir fəlakətdir. Əgər Dünya kuboku bu tərzdə davam edəcəksə, bu cür oynayan komandalara bir çözüm yolu tapmaq lazımdır. Hətta bu cür komandaların yarışdan diskvalifikasiya olunması gərəkdiyini düşünürəm.”
Ümumiyyətlə, bu oyundan başqa, turnirin özü də sərt keçirdi. Çili qəzeti “Clarin” bu oyunu Dünya kuboku deyil, Dünya savaşı adlandırırdı. “Express”, matçın sabahısı gün, “Sanki bir qan vannasına doğru gedişin əlamətlərinin sezildiyi bir Dünya kuboku” sözlərini işlətmişdi. İtaliya-Almaniya oyunu haqda da “güləş və savaş” kəlmələri işlədilirdi.
Yarışın ilk iki günündə oynanılan səkkiz matçda 4 qırmızı vərəq çıxarılmışdı. Oyunlarda biləklər, qabırğalar, ayaqlar qırılırdı. İngiltərənin olduğu qrupun ilk matçı – Argentina və Bolqarıstan yığmaları arasındakı matçda amerikalılar hiylə, dava və başqa kirli hərəkətlərlə qazanan tərəf olmuşdu. Oyunun ispaniyalı hakimi Xuan Qardeazabal (Juan Gardeazabal) cəmi 69 cərimə zərbəsi qərarı vermişdi ki, bu da 78 saniyədən bir qayda pozuntusunun olması demək idi. Bolqar oyunçu Todor Diev qırıq burun və sıyrıqlarla dolu ayaqlarla argentinalıların “boksçular kimi” oynadığını söyləyəcəkdi.
Yuqoslaviya – SSRİ matçında Muhammed Mujic’in zərbəsi nəticəsində rus oyunçu Eduard Dubinski’nin ayaqları sınmışdı.
Lakin bu kobudluqlara rəğmən, FİFA özünün qoyduğu qaydaların əksinə gedərək, həmin oyunçular barədə heç bir cəza tədbirləri görmürdü ki, bu da bir sıra kütləvi-informasiya vasitələrində haqlı iradlara səbəb olurdu.
“Telegraph”ın futbol müxbiri Donald Saunders sonra yayımlanacaq kitabında turnir ilə əlaqəli bu sətirləri qələmə alır: “Yarışın başlanmasından sadəcə iki gün keçməsinə baxmayaraq, komandalar yarışdan kənarda qalacaqlarından qorxur və bu da futbolun bir oyun olduğunu unutmalarına səbəb olur. Matçların keçirildiyi dörd şəhərdən şiddət, əsəb krizi və ciddi zədələnmə xəbərləri gəlir. Dünyanın ən önəmli professionallarından gözlənilənlərin lap aşağısında bir oyun görürük.”
İtaliya ilk oyunda çox kobudluq etdi. Ev sahibi üçün isə risklər daha böyük idi. Çünki uduzsaydılar coşğun və radikal azarkeş kütləsini qarşılarında görəcəkdilər. Yarışdan qısa müddət əvvəl italyan qəzetləri “La Nazione” və “Corriere della Sera”da yayımlanan məqalələr yanan odu daha da körükləmişdi. Çünki italyan qəzetləri Çilinin bu dünya çempionatını təşkil etməsini dəlilik, paytaxtının isə “telefonların işləmədiyi, taksilərin sadiq həyat yoldaşı qədər az olduğu, bir məktubun beş günə çatdığı yer” adlandırmışdı. Korrado Pizzinelli (Corrado Pizzinelli) “La Nazione”də “Santiaqo qida çatışmamazlığı, alkoqolizm və kasıblığın tüğyan etdiyi qorxunc bir yer” yazmışdı. Bu yazılara görə onları ölkədən birtəhər qaçıra bilmişdilər. Lakin argentinalı bir jurnalist döyülüb, xəstəxanalıq olmuşdu.
Matçın başlanğıcından çilililər italyanları provokasiyaya çəkmiş və bunun da cavabında italyanlar kobudluğa əl atmışdılar. Start fitinin çalınmasından keçən 12 saniyədə ilk qayda pozuntusu qeydə alınmışdı. İtalyan oyunçu Giorgio Ferrini, meydanı tərk etməməkdə israr edincə oyuna on dəqiqə ara verilmişdi. Polislər isə onu zorla soyunma otağına apara bilmişdilər. “The Mirror” bunu belə təsvir etmişdi: “Meydan bir anda döyüş ocağına çevrildi. Oyunçular qapının torunu unudub, bir-birini təpikləməyə başladılar…”
Professional boksçunun oğlu olan Lionel Sançez (Leonel Sanchez) italyan kapitan Umberto Masçionun (Humberto Maschio) burnuna kroşet zərbə endirərək qırmış, lakin hakim bunu görməmişdi. O, daha sonra başqa italyan oyunçu Mario David’ə yumruq atmışdı. Mario da ona cavab verdikdə oyundan atılmışdı. Daha sonra Sançez 73-cü dəqiqədə Xemi Ramiresin (Jamie Ramirez) qazandığı cərimə zərbəsindən hesabı 1-0 etmişdi. İkinci topu isə italyanların qapısına Xorxe Toto (Jorge Toto) atmışdı.
Matçın hakimi Aston, Sançezin burun qıran yumruğu ilə bağlı suala “Hadisə baş verəndə arxam dönük idi, görəmmədim” deyə cavab vermişdi. “Lakin hakim və yardımçı hakim görsələr də, mənə deməmişdilər” deyə Aston əlavə etmişdi. Hadisəyə ən yaxın hakim, laysman Leo Qoldşteyn (Leo Goldstein) idi. Onun bir başqa hekayəsi vardı. Xolokostdan canını sağ qurtaranlardan biri idi Leo. Əsirlikdə olarkən futbol oynayan gözətçilərdən biri hakimlik edə biləcək kimsənin olub-olmadığını soruşanda, O, qabağa çıxmışdı. Bununla da, həyatda qalmağı bacarmışdı. Daha sonra Amerikaya gəlmiş və burda hakimliyə davam etmişdi. Yardımçı hakimlərin ünvanına “Bir meksikalı və kiçik bir amerikan ilə çıxılmaz durumda idim. Yaxşı deyildilər deyə, sanki 22 oyunçuya qarşı oynayırdım..” Aston deyirdi…
İki ölkə arasında münasibətlər gərginləşmişdi; italyanlar Çilidə heç bir marketə, kafeyə, bara girə bilmirdilər. Komanda məşqlərini silahlı qoruma altında keçirirdi. Çili Futbol Federasiyasının məsul şəxslərindən olan Xorxe Pika (Jorge Pica) italyanların oyuna uyuşdurucu qəbul edib çıxdıqlarını iddia edirdi.
İtalyan qəzetlər hakim Aston haqda təhqirlər yağdırır, hətta onu “ingilis parazit” adlandırırdılar. Köhnə hakim, Almaniya Futbol Federasiyasının fəxri rəhbəri Peko Bauens (Peco Bauwens) “Bir ingilis hakimin bu qədər gücsüz qaldığını görməmişdim” deyirdi. İngilis hakim isə “Özümə hörmətim var, yoxsa asan yolu seçib, oyunu tərk edərdim” deyə özünü müdafiə edirdi.
“Santyaqo savaşı” gedən vaxt, Arika şəhərində iki qırmızı kartın göstərildiyi matçda Yuqoslaviya Uruqvay ilə qarşılaşırdı.
“Express”, Çexoslovakiya və Yuqoslaviya arasında oynanan yarı-final matçında, İsveçrəli hakim kapitanları yanına çağırmaq məcburiyyətində qalmış, “sərt müdaxilələri dayandırmaq üçün xəbərdar etdiyini” yazmışdı.
Çili və Braziliya arasında oynanan digər yarım-final matçında iki qırmızı kart göstərilmişdi. Bunlardan biri braziliyalı ulduz Qarrinçaya (Garrincha) göstərilmişdi. Finalda oynayıb-oynamayacağı bilinməyən Qarrinça üçün Braziliyanın baş naziri hətta oyunun perulu hakimi Artura Yamazakiyə zəng edib qərarını yumşaltmağı xahiş etmişdi. Verəcəyi qərarın kritik ola biləcəyindən ehtiyat edən uruqvaylı yardımçı hakim Esteban Marino da Yamazaki kimi etmiş, hətta ifadə verməyə də getməmişdi.
“Yoxa çıxmışdı….Sanki Aqata Kristi romanında idik” deyə yazmışdı braziliyalı jurnalist Argeu Affonso. Sonradan Braziliyanın yarışın hakimlərindən olan Con Etzelə (John Etzel) və Marinoya ortalıqda görünməmələri üçün 10 min dollar verdiyi ortaya çıxacaqdı. Hakimlərin ifadə verməməsi nəticəsində FİFA Qarrinçaya cəza vermədi və finalda o, meydanda idi. Hesab 3-1 braziliyalıların xeyrinə yekunlaşdı. Bir az sonra Etzel “Onlara kuboku qazandıran adam mənəm” deyəcəkdi, üstəlik də ona verilən pulun sadəcə yarısını Marinoya verdiyini söyləyəcəkdi….
Qanun-qaydasızlığın, intizamsızlığın hökm sürdüyü bir dünya kuboku da beləcə yekunlaşırdı….
