SSRİ-də ən səs-küylü təyyarə qaçırma olaylarından biri 1983-cü ilin noyabrında Tbilisidə baş verib. Belə ki, “Qızıl gənclik” adını almış yeddi nəfər tbilisili gənc, TU-134 sərnişin təyyarəsini qaçıraraq, Qərbə (Türkiyəyə) qaçmağa cəhd etmiş, lakin bu cəhdləri fiaskoya uğramışdı. Bu hadisəni törədənlər, əslində, nə terrorist, nə də ki, sıradan şəxslər idi. Onlar ölkədə çox tanınmış ailələrin nümayəndələri idilər.
Bu qaçış planının ideya müəllifi gürcü keşişi Teymuraz Çixladze olub. “Qızıl gənclik” adlanan bir qrup tez-tez onun kilsəsinə gəlirdi. Çixladze bu gənclərə daha azad yaşamaq üçün ölkədən çıxıb getməyi, lazım gələrsə, silahlı mübarizə yolu ilə buralardan qaçmağı məsləhət görürdü. Hətta ilk plana əsasən, o, öz cübbəsinin altında gizlətdiyi silahla təyyarəyə minməyi də nəzərdə tutmuşdu. Lakin sonradan kilsə xətti ilə onun xaricə getmək imkanı ortaya çıxdığı zaman, o, bu plandan boyun qaçırmağa başladı. Buna baxmayaraq, gənclər öz yollarından dönmədilər.
Teymuraz Çixladze
Bəs bu gənclər kim idi? Dəstənin lideri, “Gürcüstan-film” studiyasının rəssamı, Tbilisi rəssamlıq akademiyasının məzunu İosif Konstantinoviç Tsereteli idi. Onun atası Gürcüstan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü idi.
İosif Tsereteli
Digər şəxs, “Gürcüstan-film” studiyasının aktyoru Qeqa (German) Kobaxidze idi. Qərb nasizmi əhval-ruhiyəli biri olan Qeqanın atası rejissor, anası aktrisa kimi çox məşhur şəxslər idilər. Sonradan qrup üzvlərinin onların evində atıcılıq hazırlığı keçdiyi məlum olmuşdu.
1957-ci il təvəllüdlü Kaxa Vajoviç İverieli Tbilisi Tibb İnstitutunun hospital cərrahiyəsi kafedrasının ordinatoru idi. Özü P.Lumumba adına Moskva Xalqlar Dostluğu Universitetini bitirmişdi. Atası professor Vaja İverieli həkimlərin təkmilləşdirmə institutunun kafedra müdiri kimi çalışırdı.
Qriqori Tabidze işsiz və narkoman idi. Üç dəfə oğruluq, maşın qaçırma və xuliqanlıq üstündə məhkumluq yaşamışdı. Atası isə tanınmış şəxs idi – “Qoskomproftexobrazovaniya” (Dövlət Professional Texniki Təhsil Komitəsi) bürosunun direktoru vəzifəsində çalışırdı. Anası – Meri isə müəlliməlik edirdi.
Tinatin Petviaşvili
Dəstəyə həmçinin, Kaxanın qardaşı, P.Lumumba adına Moskva Xalqlar Dostluğu Universitetinin məzunu, həkim Paata İverieli, Tbilisi rəssamlıq akademiyasının dördüncü kurs tələbəsi David Mikaberidze və yenə həmin akademiyanın memarlıq fakültəsinin üçüncü kurs tələbəsi Tinatin Petviaşvili daxil idi. Tinatinin atası Moskvada yaşayırdı və elmi işçi idi.
Eduard Şevardnadze “Alfa” qrupunu təlimatlandırır
“Qızıl gənclik” xaricə tam sadə yolla, turist kimi gedə və bir daha qayıtmaya da bilərdilər. Lakin onlar rejimə qarşı olan nifrətlərini silah yolu ilə söndürərək qaçmağı üstün tutdular. Onlar bu planı həyata keçirməmişdən öncə kinostudiyada təyyarə qaçırmaqdan bəhs edən “Nabat” filmini izləmiş və bir növ özlərini təlimatlandırmışdılar. Qaçışdan öncə isə German Kobaxidze və Tinatin Petviaşvili evlənmişdilər. Maraqlıdır ki, toy məclisində hava limanının beynəlxalq uçuşlar sektorunun növbətçisi Anna Varsimaşvili adlı qadın da iştirak edirdi. Bu təsadüfi tanışlıq, onlara yoxlanış aparılmadan silahla birlikdə təyyarəyə qalxmaq imkanı yaratmışdı.
Dəstə üzvlərində iki ədəd TT, iki ədəd “Naqan” tapançası və iki ədəd əl qumbarası vardı. (Lakin toqquşma zamanı məlum olacaqdı ki, bu qumbaralar təlim qumbaraları imiş)
18 noyabr 1983-cü ildə Kobaxidze, Petviaşvili, Mikaberidze və Tsereteli Tbilisi aeroportuna gəlirlər. İlk iki nəfər yeni evlənmiş cütlük, qalan iki nəfər isə onların dostları qismində göyərtəyə daxil olurlar.
“Girovlar” filmindən fraqment
İlk əvvəl hər şey plan üzrə gedirdi: aeroporta və göyərtəyə yoxlanışsız daxil oldular. Tabidze və İverieli qardaşları sonra, digər sərnişinlərlə birlikdə gəldilər. İlk əvvəl onlar YAK-40 təyyarəsini girov götürmək istəyirdilər, lakin təyyarədə az sayda sərnişin olduğundan, sərnişinlər TU-134 təyyarəsinə göndərildilər. Ümumilikdə, təyyarədə 57 sərnişin (7 terrorist və 7 ekipaj üzvü də daxil olmaqla) vardı.
Təyyarə Batumidə yerə enməyə hazırlaşan zaman bir şeylər düz getməməyə başlayır – güclü külək qalxır və təyyarə Tbilisiyə geri dönməyə qərar verir. Qrup üzvləri isə təyyarəni qaçırmaq və Türkiyəyə yönəltməyi planlamışdılar. Saat 16:13-də onlar təyyarəni girov götürdülər. Tsereteli, Tabidze və Kaxa stüardessa Valentina Krutikovanı girov götürdülər və pilot kabinəsinə doğru yollandılar. Digəriləri isə sərnişinlərə atəş etməyə başladılar. Sərnişin A.Solomoniya qətlə yetirildi, Gürcüstan mülki aviasiyasının şturmanı A.Plotko və sərnişin A.Qvaliya ağır yaralandı. Pilotlardan istiqamətin Türkiyəyə yönəldilməsi tələb olundu. Bu zaman pilotlar müqavimət göstərərkən, mühəndis Çediya öldürüldü və Şarbatyan adlı bir nəfər ağır yaralandı.
Atışma nəticəsində Tabidze öldürüldü, Tsereteli və İverieli qardaşları isə ağır yaralandılar.
Saat 17:20-də təyyarə Tbilisi hava limanında eniş edə bilmişdi. Lakin terroristlər hələ də müqavimət göstərməkdə idilər.
Hadisə yerinə Gürcüstan SSR KP MK-nın Birinci katibi Eduard Şevardnadze, DTK-nın sədri Aleksey İnauri, daxili işlər naziri Quram Qvetadze və baş prokuror gəlir. Qiyamçıların valideynləri də hava limanına gətirilir. Təslim olmaq çağırışlarına məhəl qoymayan dəstəyə qarşı “Alfa” qrupu işə salınır.
Danışıqlar nəticə vermədikdə, 19 noyabrda saat 6:55-də xüsusi təyinatlılar əməliyyata başlayır. Əməliyyat cəmi səkkiz dəqiqə çəkir və heç kəs zərər görmür. “Qızıl gənclər” həbs olunur.
İstintaq doqquz ay çəkir. Bu müddət ərzində İosif Tsereteli naməlum şəraitdə vəfat edir. 1984-cü ilin avqust ayında Gürcüstan SSR Ali Məhkəməsi hökm çıxarır: Teymuraz Çixladze, Kaxa və Paata İverieli qardaşları və German Kobaxidzeyə ölüm hökmü verilir. Tinatin Petviaşvili 14 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilir, terroristlərə kömək etdiyi üçün Anna Varsimaşviliyə isə 3 il şərti cəza verilir. Ölüm hökmü verilən müttəhimlər əfv olunmaları üçün ölkə rəhbərliyinə müraciət etsələr də, rədd cavabı alırlar. Hökm 3 oktyabr 1984-cü ildə icra olunur.
Tinatini həbsdən sonra görən olmur. Deyilənə görə, o, Kiprə köçür.