Bu gün, yəni 1 may tarixini hamımız Beynəlxalq Əmək Günü və ya Beynəlxalq Zəhmətkeşlər Günü kimi xatırlayırıq. Hər il 1 May tarixinin Beynəlxalq Zəhmətkeşlər Bayramı kimi anılması qərarı ilk dəfə II İnternasionalın 1889-cu ilin iyulunda Parisdə keçirilən konqresində verilib. Haymarket üsyanı, anarxistlərin edamı – qanla boyanmış may günləri və sinfi qarşıdurmaların sonrakı xronikası dünya əməkçilərinin şərəfli tarixinin ən yaddaqalan hissələridir.
Lakin bu gün təkcə zəhmətkeşlərin bayramı deyil, həmçinin tarixin ən sirli, adı müxtəlif konspirasiya nəzəriyyələrində hallanan cəmiyyətlərdən biri – İlluminatinin yaradıldığı gündür.
Bu ad, hərfi mənası latıncadan tərcümədə “işıqlanmış”, “aydınlaşmış” olan “illuminatus” sözündən yaranıb.
Okkult-fəlsəfi və mistik cəmiyyət olan İlluminati ordeni 1 may 1776-cı ildə Almaniyanın Bavariya əyalətində, İnqolştadt Universitetinin hüquq professoru Adam Veyshaupt tərəfindən yaradılıb. Orden o dövrdə, belə demək mümkünsə, qılıncının dalı da, qabağı da kəsən kilsə doqmalarına qarşı çıxan aydınların, elm adamlarının, hüquqşünasların, filosofların toplaşdığı qapalı bir cəmiyyət kimi tanınırdı. Ümumiyyətlə, XV-XVI əsrlərdən başlayaraq, kilsə hökmranlığına, inkivizisiyalara qarşı etirazlar müxtəlif formalarda təzahür edirdi. Buna misal olaraq, Fransada kamizarları, İspaniyada “alyumbrados”ları (mənası “aydınlanmış”) göstərmək olar.
Adam Veyshaupt ilk əvvəllər qrupun adını “Perfectibilists” (Mükəmməlləşdiricilər) olmasını nəzərdə tutmuşdu. Ordenin başlıca missiyası kilsə doqmalarının dağıdılması ilə yanaşı, bəşəriyyətin “Yeni Yerusəlimin inşası” yolu ilə kamilləşdirilməsi idi. Bu ordenə alimlər, filosoflar, hüquqşünaslardan savayı müxtəlif dövlət məmurları da daxil olmuşdu. Bu isimlər arasında Brunsvik hersoqu Ferdinand və diplomat Frans Haver von Tsvakı da göstərmək olar. Həmçinin ədəbiyyat dünyasının dahi simalarından olan İohan Volfqanq von Höte də illuminati ordeninin üzvü idi.
İlluminati ordeni Avropada tezliklə məşhurluq qazandı. Qitənin müxtəlif bölgələrində cəmiyyətin şöbələri fəaliyyətə başladı. 1784-cü ildə üzvlərinin sayı iki mini ötmüşdü.
Ordenin strukturu və namizədləri qəbul etmə ritualları masonluqla çox oxşar idi. Simvol kimi Qədim Romada müdriklik tanrıçası Minerva qəbul olundu. Namizədin qəbul edilməsi üçün bütün üzvlərin razılığı lazım idi. Qəbul üçün əsas tələblər, namizədin maddi cəhətdən imkanlı və tanınmış şəxsiyyət olması idi.
Bavariya illuminatlarının strukturu ilk əvvəllər üç pillədən ibarət idi: neofitlər, minervallar və kamil minervallar. Neofitlər iki il ərzində ona təlimlər keçmək üçün təhkim edilmiş şəxslər tərəfindən öyrədilirdi. Daha sonra minerval dərəcələri üzrə yüksəlirdilər.
Sonradan strukturda bir sıra dəyişikliklər edildi. Belə demək olarsa, struktur iyerarxiyası ciddiləşdirildi. İdarəetmənin əsas halqasını Veyshaupta yaxın olan 12 üzvün cəmləşdiyi areopaq təşkil edirdi. Digər pillələr belə idi:
- Illuminatus dirigens
- Illuminatus major
- Illuminatus minor
- Insinuat
- Minervals
Ordendə üzvlərin hamısı müxtəlif ləqəblər daşıyırdı. Məsələn, Adam Veyshauptun özü “Spartak” ləqəbini götürmüşdü.
Ordenə yəhudilər, paqanlar, qadınlar, keşişlər və digər gizli cəmiyyətlərin üzvlərinin qəbulu, demək olar ki, mümkün deyildi.
1778-ci ildə Adof fon Kniggenin ordenə qəbul edilməsindən sonra İlluminati cəmiyyəti daha da gücləndi. Sırf onun təşəbbüsü ilə bir neçə tanınmış şəxs, o cümlədən, İohan Volfqanq von Höte və İohan fon Herder ordenə qəbul edildilər.
Lakin orden daxilində ziddiyyətlər də vardı. Bu ziddiyyətlər, xüsusilə, Veyshaupt və Knigge arasında idi. Orden daxilində hakimiyyəti ələ almaq uğrunda nifaq, onun dağılmasına “münbit” şərait yaradırdı.
1777-ci ildə Karl Teodor Bavariyanın rəhbəri oldu. Bundan sonra o, bütün gizli cəmiyyətlərin, o cümlədən, illuminatinin fəaliyyətini qadağan etdi. Beləliklə, 1785-ci ildə cəmiyyət rəsmən fəaliyyətini dayandırdı. Ordenin banisi Adam Veyshaupt İnqolştadt Universitetindəki vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı və Türingen-Qotaya sürgün edildi. O, ömrünün qalan hissəsini orada keçirdi və 1830-cu ildə vəfat etdi.
Ordenin üzvləri təqiblərə məruz qaldı. Hətta von Tsvakın evində axtarışlar aparıldı, bir sıra kitablar və sənədlər müsadirə edildi. Ordenə üzvlük cinayət elan edildi və cəzası edam idi.
İlluminati ordeni tarixə qovuşsa da, onun adı ətrafında konspirasiyalar səngimək bilmir. Dünya hakimiyyətinə, vahid dünya dövlətinə çalışan qüvvələrin İlluminati tərəfindən idarə edilməsi, bir çox sui-qəsdlərin, inqilabların, maliyyə böhranlarının bu qüvvələr tərəfindən həyata keçirilməsi kimi fikirlər mövcuddur.
Ümumiyyətlə, İlluminati barədə konspirasiyalar ilk dəfə 1797-1798-ci illərdə Ogüstyen de Barruelin “Memoirs Illustrating the History of Jacobinism” (“Yakobinliyin tarxini göstərən xatirələr”) və Con Robinsonun “Proofs of a Conspiracy” (“Bir konspirasiyanın sübutları”) kitaplarında yayımlandı. Burada İlluminatinin fransız inqilabının memarı olduğu fikirləri ortaya atıldı. İnqilabın məşhur “Qardaşlıq, Bərabərlik, Azadlıq” (“Fraternity, Equality, Liberty) şüarının onlara məxsus olduğu da iddia edilir. Fransa inqilabında illuminatinin iştirakı fikri amerikan tarixçi Ceyms Billinqton tərəfindən (“Fire of the minds of men”) də dəstəklənir. Mayron Faqana görə Vaterloo döyüşü, fransız inqilabı, Con Kennedi sui-qəsdi bu cəmiyyətin işidir. Məşhur silsilə romanların müəllifi Den Braun özünün “Mələklər və Şeytanlar” adlı əsərində illuminatidən bəhs edir.
1 ABŞ dollarının arxasında yazılan “Novus Ordo Seclorum”, yəni “Yeni Dünya Düzəni” ifadəsinin guya illuminatinin planladığı dünyanın anonsu olduğu, “Annuit Coeptis”, yəni “Tapşırıq yerinə yetirilmişdir” ifadəsi, MDCCLXXVI (1776) tarixi, 13 pilləli piramid, 13 ulduz, qartalın əlində tutduğu 13 ədəd ox, əskinasın künclərində bayquş təsvirinin (əslində Minervanın) olması qabardılan iddialardandır.
Bu gün vahid dünya hökuməti ideyasının bir sıra qurumlar (“Bilderberq qrupu”, “Davos forumu”, “Dünya Valyuta Fondu və s.) tərəfindən davam etdirilməsi fikirləri də konspiroloqların sevimli mövzularındandır.
Günümüzdə İlluminati ilə əlaqələndirilən bir çox simvolun “Hollywood” kino sənayesində, amerikan musiqisində istifadə edildiyi düşünülməkdədir. Stenli Kubrikin “Gözlər tamamən qapalı” (Eyes Wide Shut) filmi bu günədək illuminati, onun gücü və ritualları barədə çəkilmiş ən yaxşı film kimi qəbul edilir. Populyar musiqidə isə Ledi Qaqa, Rihanna, Keti Perri, Cey Z, və Keyn Uest kimi şəxslər kliplərində tez-tez İlluminati simvollarından, xüsusilə, hər şeyi görən göz, piramida və günəş simvollarından istifadə edir.
Hansısa qrupların və ya şəxslərin illuminati simvolları ilə poza verməsini, onlardan istifadə etməsini və ya hansısa konspiroloqların iddialarını qoyaq bir kənara, bu gün əminliklə deyə bilərik ki, İlluminati ordeni tarixə qovuşub və bütün müharibə və ya inqilabların, sui-qəsdlərin, böhranların arxasında bu qüvvənin durması fikri nağıldan başqa bir şey deyil. Əslində onu edən qüvvələr üçün İlluminati adı yaxşı pərdədir.
