90-cı illər, Hollandiya futbolu üçün möhtəşəm zamanlar idi. İkinci heyətdən ardıcıl olaraq ulduzlar çıxır, təcrübəli adlarla birlikdə özəl bir kimya əldə edilirdi. 1995-ci ilin Çempionlar Liqası finalı bu mənada bir zirvə idi. “Ayaks” “Milan”ı 18 yaşlı Patrik Kluyvertin 85-ci dəqiqədə atdığı qolla məğlub edir və qızıl nəsli bütün dünyaya tanıtdırırdı.
Bir anda parlayan hollandiyalı futbolçuların arasında bir əcnəbi də vardı: 1994-cü ildə heyətə qatılan və ilk dövrlərdə Dennis Berqkampla baş edə bilməyərək ehtiyat oyunçular skamyasında əyləşən Yari Litmanen…
Berqkampın İtaliya “İnter”inə transfer olunması ilə baş rola yüksələn Litmanen, Frank Raykaarda görə Ayaksın sahib olduğu ən yaxşı “10 nömrə” idi. Daha sonralar “Barselona” və “Liverpul”da da oynadı, amma ən uğurlu olduğu yer “Ayaks” idi.
Finlandiyada anadan olan Yari, evlərinin arxasındakı meydançada top oynadığı zaman daim “Anfield”də oynamağı arzulayar və “Liverpul”a azarkeşlik edərdi.
Simon Kuper, 2001-ci ildə sizə dair qələmə aldığı bir yazıda futbol biliyinizdən bəhs edir. “Ayaks” forması geyindiyiniz vaxtlar dostlarla birlikdə düzənlənən futbol bilgi yarışmasına qatılar və həmişə qalib olarmışsız…
Futbol hər zaman bir nömrəli hobbim olub. Heç vaxt tək futbol oynayan biri olmadım, bu oyunla daim dərindən maraqlandım. Futbola heç zaman iş olaraq baxmadım, hansı kluba keçdimsə, onun tarixi haqqında ətraflı araşdırdım. “Ayaks”, “Barselona”, “Liverpul”… Hamısının tarixinə aid çoxlu materiallar oxudum. O şəhərlər haqqında bir çox bilgilərlə maraqlandım.
Futbolçuların ümumiyyətlə bu oyunun tarixi, mədəniyyəti ilə çox da ilgilənmədiyi söylənilir. Buna qatılırsınızmı?
Xeyr, qatılmıram. Futbolçular da fərqli olur zatən. Hər futbolçunun gerisində bir insan, bir xarakter var. Biz sadəcə ‘futbolçu’ deyilik. Məsələn, futbol xaricində tarixlə maraqlanmışam həmişə. İstanbulun çox fərqli bir şəhər olduğunu, arxasında Bizans kimi bir dövlətin olduğunu, tarixini bilirəm məsələn…Bu coğrafiya Avropanın ən qədim və maraqlı yerlərindən biridir. Bir insan kimi ətrafımda nələrin olub-bitdiyinə baxmağı və dünyada nələrin yaşandığını müşahidə etməyi sevirəm.
“Ayaks”, 90-cı illərdə Yohan Kroyfun təsiri altnda olan bir klub idi. Hollandiya fəlsəfəsi sizə də ilham verdimi?
Əlbəttə. Yohan Kroyfun Hollandiya futbolu və “Ayaks” üzərində təsirini istisna etmək mümkün deyil, amma bu fəlsəfəni yaradan tək o, olmayıb. Bu sistem içərisində belə bir neçə insan olub, sadəcə Kroyf bunlardan ən məşhuru idi. Futbol karyerası möhtəşəm idi və oyunu üzərinə çox düşünürdü. Bəlkə də onu digərilərindən fərqli edən də bu idi.
O komandada sizin kimi bir neçə gənc ulduz vardı. Çempionlar Liqasında və ya Hollandiyada daha təcrübəli, oturuşmuş heyətlərə qarşı oynamaq çətin deyildimi?
“Ayaks”da iki fərqli dönəmdə forma geydim. Oraya ilk getdiyimdə gənc oyunçuların öncülləri arasındaydım. Gözəl bir kimyaya sahib idik və addım-addım özümüzü inkişaf etdirirdik. Heyətdə təcrübəli isimlərin olması da mühüm amil idi. İkinci dəfə “Ayaks”a gəldiyimdə isə heyətin ən yaşlı isimləri arasında oldum. Zlatan İbrahimoviç, Uesli Sneyder, Rafael van der Vaart, Kristian Çivu kimi gənc oyunçularla birlikdə idim.
“Ayaks” ilə məşhurlaşdıqdan sonra “Barselona”ya getdiniz. Fəqət, bəziləri orada haqq etdiyiniz dəyəri görmədiyinizi söyləyir.
“Barselona”ya transfer olduğumda Lui van Qaal baş məşqçi, Yozef Luiz Nunyez isə başqan idi. Məni bu iki şəxs transfer etmişdi. Lakin ilk başlarda bəzi travma problemlərim oldu. İlk 6 ayda travma ilə yanaşı, adaptasiya problemləri də yaşadım. Amsterdama ilk dəfə gedəndə də belə problemlər yaşamışdım. İlk ilimdə Berqkampın arxasında ehtiyatda qalmışdım. İkinci ildə ilk 11-liyə girməyə başladım. Finlandiyada da oxşar problemlərlə qarşılaşırdım. Amma sonradan özümü toparlaya bilirdim. “Barselona”da da vəziyyət oxşar idi. Lakin bəzi fərqlər də vardı. İkinci ilimdə Van Qaal və Nunyez komandadan getdi. Yeni gələn prezident və baş məşqçi 8-9 oyunçunun getməsi gərəkdiyini söylədilər. Xüsusən, bu, əcnəbilərə aid idi. Məsələn, Vitor Baya “Porto”ya getdi, orada UEFA kubokunu və Çempionlar Liqasını qazandı. Mən də “Liverpul”a üz tutdum və UEFA kubokunu qazandıq.
Futbolda hər şey istəklərlə əlaqəlidir. Geriyə dönüb baxanda düşünürəm ki, bəlkə də, ikinci ili də Barsada qalsaydım, hər şey fərqli ola bilərdi. Şəhəri evim kimi hiss etməyə başlamışdım. Lakin mənə ehtiyacım olan zaman verilmədi. Həyat belədir, bəzən istədiyiniz zamanı sizə verməzlər. Xüsusilə, əcnəbi futbolçular bu problemlə tez-tez qarşılaşırlar. İlk il bir uyum məsələsidir. Bu durum bəzən iki-üç il sürər. Hər kəs bunu yaşadı. Kuman, Laudrup, Stoiçkov… Luiş Fiqoya da eynisi olmuşdu…
“Ayaks”dan sonra “Barselona” çox fərqli bir dünya deyildimi? Daha böyük media basqısı ilə baş etmək çətin idimi?
Bəli. Amma həqiqətən, problem deyildi. Önəmli olan hər zaman meydanda etdikləriniz və futbola baxışınızdır. Yeni sistemə alışmaq başqa şeylərdən çox daha mühüm idi.
Futbol tarixinə baxdığınızda Ayaks-Barselona bağlantısının hər zaman ön planda olduğunu görə bilərsiniz. Rinus Mixelsdən Yohan Kroyfa, Lui van Qaaldan Frank Raykaarda o bağlantı nöqtələrı həmişə olub. Bunlar insan olaraq tez alışmağımı asanlaşdırdı. Amma günün sonunda formamı dünyanın ən yaxşı oyunçularından hesab edilən Rivaldo əlimdən aldı. Klub rəhbərliyi və baş məşqçi seçim olaraq onu seçdilər. Buna görə peşman deyiləm, çünki edə biləcəyim bir şey yox idi. 3 illik müqaviləyə imza atmışdım, van Qaal qalsaydı bəlkə də işlər daha fərqli olardı…
Ayaks-Barselona bağlantısından söz etdiz. O köprü içərisində Kroyf ilə Lui van Qaal arasında büyük fərqliliklər olduğu, ikisinin əks dünyaları yansıtdığı söylənilir. Bununla razısızmı?
Əvvəla, onu deyim ki, hər kəs fərqlidir. Mənim karyerama baxın. Həmişə hücumçuların arxasında oynadım. Bir dönəm Ronald de Burla, sonra Patrik Kluyvertlə, daha sonra Şota Arveladze ilə, illər sonra isə Zlatan İbrahimoviç ilə oynadım. Tək “Ayaks”da 15 fərqli hücumçu ilə çalışdım. Ümumən, Kroyf ilə van Qaal arasındakı fərqliliklərin çox şişirdildiyini düşünürəm. Kroyf möhtəşəm oyunçu idi, van Qaal isə müəllim idi. Bəli, bu anlamda fərqli idilər. Sistemləri arasındakı fərq malik olduqları oyunçulardan irəli gəlirdi. Kroyfun sərəncamında Kuman, Laudrup və Stoiçkov kimi oyunçular vardısa, van Qaalın sərəncamında Fiqo və Rivaldo lider idilər.
“Liverpul”da inanılmaz bir UEFA Kuboku zəfəri yaşadınız. Finalda “Alaves”i 5-4 məğlub etmişdiniz…
Dəhşət idi… 9 qol atılan və “qızıl qol” ilə sonlanan matç…Keçmişdə finallar mövzusunda daha böyük təcrübələr yaşamışdım. 1995-ci ildə “Ayaks” ilə Çempionlar liqasını qazanmışdım, 1996-cı ildə isə finalda uduzan tərəfdə qaldım. İnanırsızmı, mən 1996 finalını daha çox xatırlayıram. Çünki uduzduğumuz zaman oturub daha çox düşünməyə vaxtımız olur. Məğlubiyyət hissi sizi rahat buraxmaz, daha çox analiz edərsiz. Amma qazandığınız zaman rahat olursuz, zatən istədiyinizi əldə etmisiniz, özünüzü çox da yormazsınız.
Sizin dönəminizdə “Liverpul” da bir keçid dönəmində idi sanki…
Bəli, enişlər, yüksəlişlər yaşanırdı. Məsələn, bayaq 1995-ci il finalından danışdım. “Milan”ı məğlub etmişdik. İndi isə nə “Milan”, nə də “Ayaks” o dönəmdəki gücdə deyillər, hətta heç deyillər. “Liverpul” da o cürdür. 70-80-ci illərdə yüksəlişdə olsalar da, sonra eniş yaşadılar. Bir də 2001-ci ildə UEFA Kuboku zəfəri gəldi, 2005-ci ildə Çempionlar Liqasını qazandılar, 2007-ci ildə final oynadılar…Daha sonra boşluq…Amma son dövrlər yenidən yüksəlişdədirlər.
“Ayaks”ın indilərdə əvvəlki gücdə olmadığını qeyd etdiz. Bu il Hollandiya liqasında dramatik final vardı. Son matçda “De Qraafşap” ilə heç-heçə etdi, çempionluğu “PSV”yə qapdırdı. Bunu necə dəyərləndirirsiz?
Bəsit bir gerçəyi bizə xatırltadı. Futbolda asan matç deyə bir şey yoxdur və 90 dəqiqə mübarizə aparmadan heç bir şey əldə edə bilməzsiniz.
Bəs üzüldünüz”mü? “Ayaks” hələ də qəlbinizdədirmi?
Keçmişdə formasını geydiyim, bir parçası olduğum bütün klubları izləyirəm. “Ayaks”da 9 il oynadım, karyeramda ən uzun müddət oynadığım tək klub ora idi. Əlbəttə ki, qəlbimdə özəl yeri var “Ayaks”ın. Lakin indi orada yaşamıram, klubun bir parçası deyiləm və təbii ki, məni təsirləndirəcək bir durum da yoxdur artıq. Buna görə də, özümə çox da dərd etmədim, rahat yatdım…
© Socrates Dergi
