“Copiale” şifrəsinin sirri

Maraqlı şifrəli əlyazma 1970-ci ildə Şərqi Almaniyada bir kitabxanada tapıldı. 105 səhifədən və təxminən 75 min sirli simvoldan ibarət gözəl yaşıl və qızılı cilddə kitab idi.
“Copiale” adı əlyazmada olan iki şifrələnməmiş istinaddan birinə əsasən verilib: “Copiales 3” və “Philip 1866”. Ehtimal olunur ki, bu, əlyazmanın sahibinin nişanəsi ola bilər və yazı XVIII əsrin sonlarına (1760-1780) təsadüf edir.

Şifrədə böyük və kiçik Roma hərfləri, diakritiklər, yunan hərfləri, mücərrəd simvollar və durğu işarələrindən tutmuş mətn boyu təsadüfən səpələnmiş 90 unikal simvol yer almışdır.

Uzun illər bu kodu deşifrə etmək mümkün olmayıb. Əlyazmada sözlər arasında boşluğun olmaması, mətnin bəzi yerlərdə mərkəzə, bəzi yerlərdə isə sola və ya sağa düzülməsi vəziyyəti xeyli çətinləşdirirdi.

Əlyazmanı 260 il ərzində deşifrə etmək mümkün olmadı. Bir müddət unuduldu, sonra o, şəxsi kolleksiyaçının əlinə keçdi və o, ABŞ və İsveçdən olan beynəlxalq alimlər qrupuna təhvil verildi.

Dəyişməz bir həqiqət var: əgər kimsə nəyisə qorumağa çalışırsa, deməli, o, dəyərli bir şeyi qoruyur, onu hamıdan gizlədir.
Kilidi açılmış qapı qiymətli bir şey gizlətmədiyini, kilidli qapı isə arxasında qiymətli bir şeyin saxlandığını göstərir.Buna əsasən, belə diqqətlə şifrələnmiş əlyazma hansısa sirri ehtiva etməli və ya onun yaradıcısının təsadüfən əlyazmanın əlinə düşə biləcək şəxslərdən gizlətməyə çalışdığı bəzi vacib məlumatları saxlamalı idi. Buna görə də, kod qırıcılar üçün “Copiale” şifrəsi bir çox etibarlı qıfıllarla eyni qapı idi.Bir neçə əsrdir ki, bu qapını sındırmağa cəhdlər edilir və bu cəhdlər prosesində bu gizli “qapı”nın arxasında nə ola biləcəyi ilə bağlı çoxlu fərziyyələr irəli sürülürdü. Dünyəvilikdən tutmuş fantastikaya qədər bir çox şayiələr var idi. Bəziləri əlyazmada gizli xəzinələrin xəritələrinin olduğunu, digərləri isə itirilmiş dillərin və ya qadağan edilmiş qədim biliklərin sirlərini ehtiva edildiyinə inanırdılar.Bununla belə, ən çox yayılmış nəzəriyyə gizli cəmiyyətlərlə əlaqələrə və tampliyerlərin, okkultistlərin və ya masonların kodlaşdırılmış rituallarına əsaslanırdı. Bu kodun onların daxili işlərini gizlətdiyi və məzmunun onların inanclarını, məqsədlərini və rituallarını başa düşmək üçün açar olduğu irəli sürülürdü. Dövrün gizli cəmiyyətlərini əhatə edən məxfilik aurası bu sirrin cazibəsini daha da artırırdı.

2011-ci ilin aprelində “Copiale” şifrəsi sındırıldı, tədqiq edildi və altı ay sonra bu işin nəticələri dərc olundu.

Şifrə Cənubi Kaliforniya Universiteti İnformasiya Elmləri İnstitutundan Kevin Knight və Viterbi Mühəndislik Məktəbindən, İsveçin Uppsala Universitetindən Beata Megyesi və Christiane Schaefer tərəfindən deşifrə edilib. 500-dən çox dil və əlaqəli məlumatlar bazası olan rəqəmsal kitabxana ilə silahlanaraq onlar sirli simvolları təhlil etmək və tanımaq üçün səyahətə çıxdılar. Onların işi avtomatlaşdırılmış kompüter texnikalarının və yaxşı linqvistik intuisiyaların ustalıqla birləşməsindən ibarət idi.

Təkrarlanan simvolları müəyyən edərək, onların tezliyini təhlil edərək və verilənlər bazasında müxtəlif dillərə uyğunlaşdıraraq, Knight və Megyesi müəyyən simvolları ümumi alman sözləri ilə əlaqələndirə bildi. Məlum oldu ki, latın hərflərinin heç bir mənası yoxdur və yalnız işi çətinləşdirmək üçün istifadə olunub.

Kod yavaş-yavaş öz sirlərini açdığından, tədqiqatçılar mətni oxuya və şifrənin sonda nəyi ehtiva etdiyi sualına cavab ala bildilər. Cavab o qədər gözlənilməz və sadə oldu ki, hamı məyus oldu.

Bu, XVIII əsrdə Almaniyada mövcud olmuş və bu kodu ortaya qoyan okkultistlərin gizli cəmiyyətinin ayin və mərasimlərinin ətraflı təsviri idi. Bu gizli cəmiyyətin adı Wolfenbüttel “Yüksək aydınlanmış (Hocherleuchtete) okulist orden” və ya sadəcə Oculists adlanrdı. Şifrələnmiş əlyazma onların rituallarının daxili quruluşunu və bu cəmiyyətin üzvlərinə rəhbərlik edən fəlsəfi əsasları gizlədirdi.

Söhbət Qraf Fridrix Avqust fon Veltheim başda olmaqla bir qrup okkultistdən ibarət cəmiyyətdən gedirdi. Onların hamısı yəqin ki, mason idi və qrup Papa XII Klement tərəfindən qadağan edildikdən sonra mason ayinlərinin yayılmasında iştirak ediblər. Bu, sənədin hansı qayğı ilə kodlaşdırıldığını izah edir. Bu arada, ordenin adında olan “oculist” sözünü ifadə edən simvola görə Megyesi güman edirdi ki, bu söz göz həkimlərinə (oftalmoloq) işarədir və ola bilsin ki, Veltheim və digər üzvlər okulist olublar.

Əlyazmanın ilk səhifələrində okkultistlərə olduqca qəribə bir başlanğıc mərasimi təsvir edilmişdir. Ritual ondan ibarət idi ki, gizli cəmiyyətin üzvü olan şəxsdən boş bir vərəq oxuması tələb olunurdu. Əgər bir şəxs orada heç nə yazılmadığı üçün bunu edə bilməyəcəyini söyləyirsə, ona xal verilir və yenidən cəhd etməsi xahiş olunur. Kağızda olmayan mətni yenə görməzsə, gözləri yuyulur, qaşının bir tükü yolunurdu, ta ki, şəxs mətni “görənə” qədər.

Tərcümənin natamam olmasına baxmayaraq, o dövrün digər ölkələrdəki ritual təcrübələri ilə paralellər var. Tarixi baxımdan ən uyğun yerlərdən biri 36-cı səhifədən gəlir, “burada, yalnız təbaşirlə çəkilmişdir ki, qəbuldan sonra hər şey silinə bilsin, müxtəlif rəsmlər, yəni yeddi pilləli dairəvi pilləkən çəkilir…”. Təbaşirlə estakadalar çəkmək, ingilis masonluğundan təsirlənən lojalarda gördüyümüz bir şeydir. (Bu gün bəzi lojalar təbaşiri PowerPoint ilə əvəz edib, lakin tədris metodu eynidir.) Bu, bizə bu erkən alman rituallarının ingilis lojalarından təsirləndiyini göstərir.

 

Bu, əlyazmanı deşifrə etmək üçün uzun illər sərf edən alimlərin və kod qırıcılarının gözlədiyi şey deyildi. Bununla belə, hər şeyin öz üstünlükləri var. Keçmişin deşifrə edilmiş mesajı, çoxlarının gözlədiyi kimi, fantastik sirləri saxlamasa da, keçmişin pərdəsini qaldıraraq, insan sivilizasiyasının gizli guşələrinə nəzər salmağa imkan verir.

*********************************************************************************