“Gənclər təmiz nəzarətdən çıxıblar. Kobud şəkildə yemək yeyir, özlərindən böyüklərə qarşı sayğısız davranır, valideynlərinə qarşı çıxır və müəllimlərini əsəbləşdirirlər…”
Bu sözləri qonşumuz Fatmanisə xala demir. Yaxud metroda, bazarda, lap elə küçədə rastlaşarkən analarımız şikayətlənmir. Bunu Aristotel deyir, özü də təxminən 2400 il əvvəl…
Ünsiyyətin ən vacib qanunu, qarşındakını olduğu kimi qəbul etməkdir. Amma təəssüflər olsun ki, həm iş həyatında, həm də ailə yaşamında digərilərini özümüz kimi görür, onlardan da eyni düşüncə və performans gözləyirik. Görməyəndə də dalaşmağa başlayırıq. Bu davanın əsas səbəblərindən biri də nəsilləri başa düşməməkdən irəli gəlir.
Bəs nəsil nədir? Bu sözün lüğətdəki mənası, təxminən eyni illərdə anadan olmuş, eyni zamanın şərtlərini, dolayısı ilə, bir-birinə bənzər qədərləri paylaşmış, oxşar öhdəlikləri olan insanların toplusudur. Başqa sözlə, nəsil – bəlli tarixlərdə anadan olmuş, ortaq sosial, siyasi, iqtisadi və s. hadisələrdən təsirlənmiş, şərtlərə görə bənzər məsuliyyətlərlə yüklənmiş olduqları üçün ortaq dəyər, inanc, gözlənti və davranışlara sahib qruplardır.
Lakin nəsilləri sadəcə anadan olduqları zaman dilimləri əsas götürülərək sinifləndirmək doğru deyil. Eyni zamanda, nəsilləri birləşdirən cəmiyyətin düşüncələri, hiss və təcrübələri də nəzərə alınır. Tarixdə baş verən siyasi, iqtisadi, mədəni və digər məzmunlu hadisələrə bir də nəsillərin fərqliliyi rakursundan baxmaq və dəyərləndirmək lazımdır.
Araşdırmaçılar XX əsr ərzində mövcud olan bir neçə nəsil təsnif edirlər:
- “Səssiz nəsil” və ya “Müharibə nəsli” (“Silent Generation”) – 1925-1945-ci illər (və ya 1927-1945-ci illər);
- “Uşaq partlaması” (“Baby boomers”) – 1946-1964-cü illər;
- “X nəsli” (“X Gen”) – 1965-1979-cu illər;
- “Y nəsli” (“Y Gen” və ya “Millennials”) – 1980-1995-ci illər (və ya 1980-1994, yaxud 1980-1999-cu illər);
- “Z nəsli” (“Z Gen”) – 1995-2012-ci illər (və ya 1996-2020, yaxud 2000-2012-ci illər);
- “Alfa nəsli” (“Alpha Gen”) – 2012-ci ildən sonrakı nəsil.
“Səssiz nəsil”
“Ən Böyük Nəsil”dən sonrakı və “Baby bommers”dən əvvəlki dövr üçün işlədilən demoqrafik termindir. Əhalinin siyahıya alınması rəqəmlərinə əsasən, 2019-cu ildə ABŞ-da bu nəsildən olan 23 milyon insan yaşayırdı. “Böyük böhran” və II Dünya müharibəsi insanların daha az uşağa sahib olmasına səbəb olmuşdu.
Bu illərdə anadan olmuş insanlara xas olan xüsusiyyətlər – geniş ailələr, yerli sosial qruplar və güclü qonşuluq əlaqələridir. Toplumun əsas dəyərləri sədaqət, böyüklərə hörmət, çox çalışma və ictimai dəyərlərə hörmət bəsləmək, həyat fəlsəfəsi yaşamaq üçün çalışmaqdan ibarət idi.
“Baby boomers nəsli”
Bu ifadə, II Dünya müharibəsindən sonra “əhali partlayışı” illərində doğulan təxminən 1 milyard insan üçün işlədilməkdədir. Bu nəslə bəzən “soyuq müharibə uşaqları”, “şok dalğası” və ya “pitondakı donuz” da deyirlər. Əsas xüsusiyyətləri:
- Çalışqan və müvəffəqiyyətə yönəlikdirlər;
- Ailə yükləri ağırdır. Övladlarından başqa ana və atalarına baxmaq məcburiyyətində qalıblar;
- İş mövzusunda müstəqildirlər və işləməyi sevən nəsildir. Texnologiya çağı nəsli olmasalar da, zamanın texnoloji yeniliklərinə açıq nəsildir;
- “Səssiz nəsil” kimi deyillər, yeri gələndə səslərini çıxara bilən nəsildir;
- Azadlıq fəlsəfəsinə düşkün nəsildir;
- Dünyanı inkişaf etdirən və dəyişdirən nəsildir;
- Media hadisələrini televiziyada təqib edən ilk nəsildir.
“X nəsli”
Amerika Birləşmiş Ştatlarının Əhalinin Siyahıyaalma Bürosunun məlumatına görə, 2019-cu ildə ABŞ-da bu nəsildən olan 65.2 milyon insan yaşayırdı. Bu nəslin nümayəndələri:
- Texnologiyaya bağlıdırlar;
- Səbirli və çalışqandırlar;
- Ailə bağlarının möhkəm olmasına diqqətlidirlər;
- Soyuqqanlı və münaqişələrin həlli istiqamətində bacarıqlıdırlar;
- Liderlik özəllikləri üstündür;
- Sədaqət duyğuları iş həyatlarına da siraət edib;
- Kitab oxumağı sevən və elmə üstünlük verən nəsildir;
- Özgüvəni yüksək nəsildir;
- Ənənələrə və yeniliklərə açıq nəsildir;
- Ailə təsisatı xüsusi yer tutur;
- Bir çox kəşf və ixtiralar bu nəslə məxsusdur;
- Ailədə az sayda uşaq anlayışı bunlara aiddir;
- Qadınlar kişilərdən daha çox təhsillidirlər.
“Y” nəsli
Bu nəsil əsasən, internet, mobil cihazlar və sosial medianın yayılması dövründə yaşadıqları üçün bu trendlərə asanlıqla uyğunlaşıblar. 2008-2012-ci illər ümumdünya iqtisadi böhranı və COVID-19 pandemiyasının bu nəsil üzərində güclü təsiri oldu və gənclər arasında yüksək səviyyədə işsizliyə yol açdı. Nəslin əsas xüsusiyyətləri:
- Fərqinə varmaq və empatiya hisləri güclüdür;
- Araşdırmağa və sorğulamağa maraqlı və meyllidirlər;
- Səbirli və çalışqandırlar;
- Texnologiyaya rahat şəkildə uyğunlaşmaları ilə yanaşı, yaradıcı fikirlərə malikdirlər;
- Dünyada baş verən hadisələrə həssasdırlar və bu hadisələri mütəmadi təqib edirlər;
- Fərqli mədəniyyətlərə qarşı açıq görüşldürlər və səyahət etməyi sevirlər;
- Yüksək təhsillidirlər;
- Planlama bacarıqları yüksəkdir;
- Eqoist deyillər;
- Yaradıcıdırlar və xəyal qurmağı sevirlər;
- Sosial mediadan aktiv şəkildə istifadə edirlər;
- Evlənmə faizləri aşağıdır;
- Ailə ilə birlikdə yaşamağa meyillidirlər;
- Televizor ilə ən çox vaxt keçirən nəsildir;
- Səbrizdirlər;
- Məhəllədə oyunlar oynamış tək nəsildir.
“Z nəsli”
Araşdırmaçılar və populyar media, 1990-cı illərin ortalarını və sonlarını doğum illərinin başlanğıcı və 2012-ci ilin əvvəllərini doğum illərinin sonu olaraq qeyd edirlər. “Z nəsli”nin nümayəndələrinin əksəriyyəti “X nəsli”nin övladlarıdır.
Bu nəslə bundan başqa, “Zoomers”, “iNəsli”, “Ana vətən nəsli”, “Net Gen”, “Rəqəmsal Yerlilər”, “Neo-rəqəmsal yerlilər”, “İnternet nəsli” və s. adlar da verilib.
Rəqəmsal çağda böyüyən və elektronik cihazlarla digər nəsillərə görə daha çox və daha asan şəkildə bağlantı qura bilən “Z nəsli”nin xüsusiyyətləri bunlardır:
- Rəqəmsal cihazlara daha çox vaxt ayırırlar;
- Gənclər arasında daha az hamiləlik faizi mövcuddur;
- Akademik və iş həyatları mövzusunda həyəcanlıdırlar;
- Yetkinlik yaşlarında daha çox depresiyyaya düşə bilirlər;
- Diqqət əksiklikləri var;
- Özlərini daha azad bir fərd kimi qəbul edirlər;
- Sürətli və analitik düşüncəyə malikdirlər;
- Fərdiyyətçidirlər;
- Azadlıqlarına düşkündürlər;
- Normalara əməl etməyi sevməzlər;
- Özgüvənləri yüksək olduqları üçün özlərinə çox güvənirlər;
- Həddən ziyadə stresə meyllidirlər, enerjili, amma tez sıxılan nəsildir;
- Kəskin cümlələr qurmaq özəllikləri ilə digər nəsillərdən fərqlənirlər
“Alfa nəsli” 2012-ci ildən (bəzilərinə görə isə 2016 və ya 2020-ci ildən sonra anadan olmuş nəsillərə verilən addır. Əsas xüsusiyyətləri:
- Texnologiyaya meyl sərhədsiz və dəyişkəndir;
- Onlayn alış-verişə üstünlük verirlər;
- Yenilikçi və fərqli baxış bucağı olan nəsildir;
- Robot texnologiyasının yayğın olduğu dövrə aiddirlər;
- Yeni texnoloji peşələr bu nəsildə özünü göstərməkdədir.
Bir də bəzən “Ən böyük nəsil” adlandırılan bir nəsil də mövcud olub ki, bu da “səssiz nəsil”dən əvvəl, XX əsrin əvvəllərindən (I Dünya müharibəsi illəri də daxil olmaqla) 1920-ci illərin əvvəllərinədək olan dövrü (1901-1924) əhatə edir. Bu nəsil, “Böyük Böhran” və II Dünya müharibəsini görən nəsidir. NBC News müxbiri Tom Brokounun (Tom Brokaw) 1998-ci ildə ən çox satılan kitabı olan “Ən Böyük Nəsil”in yayınlanmasından sonra bu termin ortaya çıxıb.
